Evie pakt de hand van haar op bed liggende opa. Ze streelt de grove hand zacht, en zegt met haar heldere kinderstem: ‘Opa, ik hou van jou!”
Ik kijk van een afstand rustig toe, terwijl de tweede kleindochter Lisa afscheid van opa neemt. Zij gaan aan de ene kant van het bed staan bij hun moeder, terwijl aan de andere kant hun grootmoeder haar man nog een slokje laat nemen van de champagne ‘om te toasten op het goede leven dat zij hebben gehad’.
Daarna is het mijn beurt om het pompje met dormicum aan te sluiten. De man heeft ervoor gekozen om langzaam in slaap te vallen en krijgt dus geen startdosis met dormicum toegediend. Binnen 15 minuten slaapt de man, en nog geen 18 uur later is hij rustig overleden.
De aanwezigheid van kinderen als Evie (6) en Lisa (11) (niet hun echte namen) bij het overlijdensproces komt steeds meer voor. En ik kan het daar alleen maar hartgrondig mee eens zijn. Natuurlijk is het ene kind het andere niet, maar het betrekken van kinderen is alleen maar aan te raden.
Hoe anders was dat vroeger. Mijn oma overleed toen ik net zes was. Ik mocht haar niet meer zien en ook de begrafenis was voor mij verboden. ‘Dat was niks voor mij’. Ik herinner me dat ik dat heel oneerlijk vond. ‘Zij was toch ook mijn oma?!’
Achteraf realiseerde ik me dat ik wel mocht luisteren naar het verhaal hoe mijn oma was overleden. Zij kreeg een hersenbloeding, en is door de melkboer gevonden, toen die geen gehoor kreeg bij het aanbellen. Hij keek door de brievenbus en zag mijn oma liggen. Ik heb dat lang heel vreemd en spannend gevonden. Maar afscheid nemen van mijn oma, nee dat was teveel voor mijn tere kinderzieltje.
Vele jaren later heb ik daar nog eens met mijn moeder over gesproken, en het enige wat zij kon aangeven was: ‘zo deden we dat nou eenmaal in die tijd’.
Maar op welke leeftijd betrek je kinderen hier nou bij? Ik heb daar geen uitgesproken mening over. Mijn oog viel op een bericht op Pallimed, waar wat richtlijnen worden gegeven op welke leeftijd kinderen mee naar een begrafenis kunnen. Er zijn goede boeken voor kinderen over afscheid nemen en de dood geschreven, en de Stichting Achter de Regenboog heeft op haar website veel informatie staan.
Mijn advies, ook aan professionals: vergeet nooit de kinderen die in palliatief/terminale zorgsituaties aanwezig zijn. Geef aan dat zij ook vragen mogen stellen, en dat zij ook belangrijk zijn. Palliatief/terminale zorg is altijd zorg op maat, dus ook voor kinderen!
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account