Medicijnen delen is nooit een hobby van me geweest. Vooral op interne geneeskunde en geriatrie kan ik er behoorlijk gedeprimeerd van raken. Meer dan 10 pillen per persoon zijn er eerder regel dan uitzondering. Qua administratie al een behoorlijke uitdaging, maar ik vraag me vooral vaak af waar ik nu precies mee bezig ben. Zoveel pillen voor één patiënt: dat kan toch nooit goed zijn?
Natuurlijk: ieder pilletje op zich heeft een functie en is ongetwijfeld met de beste bedoelingen voorgeschreven. Maar bij elkaar opgeteld kunnen al die nuttige pilletjes ontaarden in een duistere cocktail waar niemand precies de uitwerking van kent.
Internist Kees Kramer omschrijft polyfarmacie zelfs als een ‘medisch experiment’, omdat niemand ooit onderzoek heeft gedaan naar de combinatie van pillen die met name oudere patiënten tot zich nemen.
Mijn weerstand tegen grote hoeveelheden medicatie begon tijdens mijn eerste stage op een psychogeriatrische afdeling. Daar woonde mevrouw De Boer, een lief dametje dat helaas vlot achteruitging. Haar loopjes werden korter, ze werd suf, at en dronk nauwelijks nog en werd uiteindelijk bedlegerig. Ze had een mooi leven gehad, zo vond haar familie, waarop de arts al haar medicatie stopte.
Lees ook: Patiënten met reumatoïde artritis (RA) die een half jaar nauwelijks symptomen hebben, kunnen in veel gevallen hun medicatie afbouwen onder begeleiding van een reumatoloog.
Iedereen bereidde zich voor op het afscheid, maar in plaats van doodgaan leefde ze zonder medicijnen juist weer op. Ze liep daarna nog 2 jaar vrolijk rond. Zonder pillen? Niet helemaal. Maar de arts was wel uiterst terughoudend geworden.
Sindsdien heb ik de lange medicijnlijsten van mijn patiënten altijd met argwaan bekeken en heb ze bediscussieerd met artsen. ‘Die statine en die protonpompremmer, zijn die echt nog nodig?’ ‘Ja’ zei de arts dan. En ook patiënten en hun naasten zijn vaak verrassend gehecht aan het volle medicijncupje bij het ontbijt.
Het stoppen van medicijnen in de laatste levensfase is zelfs een zeer beladen handeling. Het geeft aan dat de dood zich aankondigt, terwijl pillen juist een veilig gevoel geven.
Maar zo veilig is medicatie dus niet. Sommige wetenschappers beweren zelfs dat medicatie de derde doodsoorzaak is in het Westen. Wat dat betreft gaat er vooral veel aandacht uit naar pijnstillers. Tramadol (hydrochloride) en oxycodon hebben in de VS tot ruim 70.000 doden geleid.
Zelfs een vertrouwd middel als diclofenac verhoogt het risico op een plotselinge hartstilstand aanzienlijk. Maar ook polyfarmacie leidt helaas tot nare bijwerkingen, onnodige ziekenhuisopnames en sterfte.
Als verpleegkundigen hebben we de neiging om te zeggen: medicatie is iets tussen arts en patiënt. Het is aan hun om samen het medicatiegebruik terug te dringen. Wie zijn wij om ons daarmee te bemoeien? Daar zit wat in, al kan het nooit kwaad om lange medicatielijsten kritisch te bevragen tijdens de visite.
Wat we als beroepsgroep wel kunnen doen is meer investeren in preventie. Zet je patiënt aan tot een gezonde leefstijl. Meer bewegen, gezonder eten, niet roken en een prettig sociaal leven. Dat is bij uitstek een verpleegkundige taak en voorkomt wellicht dat nieuwe medicijnen nodig zijn. Want eenmaal op de medicatielijst krijg je ze er bijna niet meer af.
In zijn vorige blog pleit Hugo voor de verpleegkundige als preventiecoach: ‘Onderscheid jezelf met goede voorlichting (en vermijd folders)’
Bedankt voor deze belangrijke bijdrage, Hugo.