Blog Hugo: 'Verpleegkundige, waag het niet om zelf na te denken'

Uit onderzoek weten we dat de context het meest bepalend is voor de uitkomst van een reanimatie. Niet leeftijd, niet comorbiditeit, maar de situatie zoals hij zich voordoet. Is er een getuige van de hart- of ademstilstand? En is er sprake van een plotselinge en onverwachte gebeurtenis? Of is iemand oud, ernstig ziek, en is de hart- of ademstilstand de uitkomst van een geleidelijk proces van klinische achteruitgang? In het ene geval is reanimatie mogelijk een levensreddende handeling. In het andere geval is reanimatie waarschijnlijk een gewelddadige verstoring van een natuurlijk stervensproces.

Ook weten we uit onderzoek dat het meestal verpleegkundigen zijn die een reanimatie opstarten, zowel binnen als buiten het ziekenhuis. Het zou dan ook een uiting van evidence based practice zijn als de context leidend wordt in het handelen, en verpleegkundigen ruimte krijgen om een professionele inschatting te maken.

De werkelijkheid is anders. Niet de context staat centraal, maar schriftelijk beleid. Afzien van reanimatie mag alleen als een arts dat heeft vastgelegd in het dossier. En staat er niets op papier? Dan moet een verpleegkundige sowieso handelen. Deze mismatch tussen evidence en beleid leidt tot slechte zorg. Al is de situatie kansloos, als er nergens een niet-reanimeerafspraak op papier staat moet je als verpleegkundige toch reanimeren. Zo beschadigen verpleegkundigen regelmatig stervende patiënten omdat ze zichzelf juridisch niet in de nesten willen werken.

Onlangs probeerde een verpleegkundige uit het Ommelandziekenhuis deze treurige gang van zaken te doorbreken. Ze nam regie in een ingewikkelde situatie. Ze besloot geen reanimatie te starten bij een ernstig zieke kwetsbare oudere, omdat ze geen reële kans op succes zag en bang was hem te schaden. De man had geen beleidsbeperkingen.

Een juiste inschatting? Niemand kent de details, maar moedig was het wel. Na veertig jaar trouwe dienst is ze echter op staande voet ontslagen en kreeg van de tuchtrechter een beroepsverbod. Dat haar leven kapot wordt gemaakt op basis van een enkele afweging is vooral een waarschuwing aan ons allemaal: ‘Waag het niet zelf na te denken verpleegkundigen, reanimatie is en blijft het terrein van de arts.’

Voor beroepsvereniging V&VN was het een mooie kans om de problemen rondom reanimatie bespreekbaar te maken: de angstcultuur, de schade aan stervende mensen, de trauma’s die verpleegkundigen oplopen wanneer ze de ribben breken van ernstig zieke, hoogbejaarde mensen omdat artsen niet altijd verantwoordelijk met reanimatieafspraken omgaan. Een mooie kans ook om te pleiten voor meer verpleegkundige regie. Niets van dat alles. Verpleegkundigen, zo stond in het persbericht, moeten altijd een reanimatie starten, behalve als er een niet-reanimeerafspraak is gemaakt.

Nursing vroeg het haar lezers: wat vinden jullie zelf? Een ruime meerderheid koos de kant van V&VN: verpleegkundigen moeten niet zelf nadenken in acute situaties, maar gewoon handelen en beslissingen overlaten aan de dokter. Het betekent dat we de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek negeren. Het betekent ook dat we echte verantwoordelijkheid nog steeds het liefst neerleggen bij de dokter. Dat mag natuurlijk, maar zeg eens eerlijk: past deze houding bij moderne, zelfverzekerde verpleegkundigen?