Binnen 24 uur postoperatief douchen, mag dat?

Casus
Je werkt op de afdeling Traumatologie. In de dagdienst krijg je een patiënte toegewezen die gisteren geopereerd is. Zij vraagt of ze al mag douchen. De wond is primair gesloten en je stemt toe. Later bedenk je dat douchen zo snel na een operatie misschien de kans op een wondinfectie vergroot. Je besluit de wetenschappelijke literatuur te raadplegen om te zien of je je advies kunt onderbouwen.

1 Formuleer je vraag
(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O=uitkomst)
P  Postoperatieve patiënt met primair gesloten wond
I  Douchen binnen 24 uur
C  Niet douchen, douchen uitstellen
O  Wondinfectie

2a Zoekstrategie
Gezocht in Cochrane Library, Joanna Briggs Library of Systematic Reviews, Pubmed, Cinahl, Embase met zoektermen zoals: postoperative patient, shower, bathing.2
 
2b Opbrengst zoekstrategie
De Cochrane Library leverde een systematic review (SR) op3, en de Cochrane Central Register of Controlled trials (RCT) nog twee RCT’s.4,5 Beide blijken geïncludeerd in de genoemde SR3. In Pubmed, Cinahl en Embase vonden we nog twee extra RCT’s.6,7

3a Beoordeling methode
De Cochrane SR van Fernandez en Griffiths3 is uit 2010 en geheel volgens de eisen van een goede SR uitgevoerd. Echter de drie onderliggende RCT ‘s zijn methodologisch zwak en door de auteurs als inadequaat beoordeeld.4,5,8 In twee RCT’s4,8 mochten de patiënten de eerste postoperatieve dag douchen en in één RCT5 de tweede dag. Het ging om patiënten met scheur- en/of snijwonden8, spatader-5 of liesbreukoperaties4. In de RCT van Ireland et al.6 is de randomisering en de blindering niet beschreven. In deze RCT vergeleek men haren wassen 72 uur na craniotomie en na verwijderen van de hechtingen.9 De interventie en de controle-interventie zijn goed beschreven, maar of beide groepen verder gelijk zijn behandeld is niet duidelijk.
In de RCT van Heal et al.7 zijn vanwege de aard van de interventie alleen de effectbeoordelaars geblindeerd en is de randomisering goed uitgevoerd. In de RCT is beschreven dat beide groepen hetzelfde behandeld zijn, afgezien van de interventie. Bij huisartspatiënten werd douchen 12 uur na kleine chirurgische ingrepen vergeleken met douchen na 48 uur.

3b Beoordeling resultaten
In de SR van Fernandez en Griffiths3 gaan drie RCT’s over douchen met een primair gesloten wond: Goldberg 19818, Neues 20005, Riederer 19974. In de eerste twee (totaal 772 patiënten) treedt geen enkele infectie op, ook niet in de interventiegroepen die douchten op de eerste postoperatieve dag. Riederer et al. (101 patiënten) vonden in elke groep 1 infectie4.
In de RCT van Ireland et al.6 (haren wassen na craniotomie) keek men niet naar wondinfectie, maar nam men op dag 5, 10 en 30 een Asepsis score af. Deze liet op geen enkel moment verschillen zien. In de RCT van Heal et al7 traden in totaal 74 (8,6%) wondinfecties op bij 857 patiënten. Het absolute verschil tussen beide groepen was slechts 0,5% (8,4% bij douchen na 12 uur en 8,9% na 48 uur).

4 Conclusie en toepassing
Hoewel er methodologische kanttekeningen te plaatsen zijn bij de gevonden RCT’s, wijst geen ervan op een verschil in aantal wondinfecties bij douchen binnen 24 uur, later douchen, of zelfs pas als de hechtingen verwijderd zijn. (Dergelijke RCT’s zijn niet uitgevoerd bij patiënten met grote operaties of bij wie osteosynthesemateriaal is gebruikt. Bij deze patiënten is de kans op een wondinfectie groter en heeft het optreden ervan meer impact.)

5 Evaluatie
Binnen het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam gaan verpleegkundigen de patiënt wijzen op de mogelijkheid te douchen de eerste dag postoperatief, uiteraard rekening houdend met diens mogelijkheden en wensen.

Ja, douchen binnen 24 uur postoperatief geeft niet meer kans op wondinfectie

Tekst: Vera Aberkrom, Lisette Nieuwenhuis, Marja Storm en Hester Vermeulen1

Literatuur
1. Vera Aberkrom en Lisette Nieuwenhuis zijn hbo-verpleegkundigen, Marja Storm is verpleegkundig onderzoeker en Hester Vermeulen is stafadviseur AMC Amsterdam en lid lectoraat Evidence Based Nursing bij de Amsterdam School of Health Professions, contact: m.n.storm@amc.uva.nl. In het AMC gebruiken de verpleegkundigen zogenaamde dossierbesprekingen om tot praktische PICO’s te komen. Bekijk in dit filmpje hoe die verpleegkundige dossierbesprekingen er uitzien.
2. www.thecochranelibrary.com, www.pubmed.com, www.embase.com, www.cinahl.com, www.joannabriggs.edu.au/pubs/best_practice.php.
3 Fernandez R, Griffiths R. Water for wound cleansing (review); Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 1.
4 Riederer SR, Inderbitzi R. Does a shower put postoperative healing at risk? Der Chirurg 1997;68(7):715-7.
5 Neues C, Haas P. Modification of postoperative wound healing by showering. Beeinflussung der postoperativen wundheilung durch duschen. Der Chirurg 2000;71(2):234-8.
6 Ireland S, Carlino K, Gould L, et al. Shampoo after craniotomy.  Can J Neurosci Nurses. 2007;29(1):14-9.
7 Heal C, Buettner P, Raasch B, Browning S, Graham D, Bidgood R, Campbell M, Cruikshank R. Can sutures get wet? Prospective randomized controlled trial of wound management in general practice. BMJ. 2006 May 6;332(7549):1053-6.
8 Goldberg H, Rosenthal S, Nemetz J. Effect of washing closed head and neck wounds on wound healing and infection. The American Journal of Surgery 1981;141:358-9.
9 Zie www.nursing.nl > verpleegkunde > evidence based practice > artikelen: Haren wassen na craniotomie, kan dat kwaad?