Ieder jaar, aan het eind van de zomer, doen de Hopi-indianen uit de Amerikaanse staat Arizona twee weken lang een regendans om de goden gunstig te stemmen. En elk jaar weer blijft de regen uit in het dorre noordoosten van Arizona. Is de regendans daarmee een zinloos ritueel? Hugo vindt van niet.
De Hopi-indianen zijn, net als andere stammen, langzaam maar zeker uiteengevallen en opgegaan in de Amerikaanse samenleving. De traditionele regendans zorgt er echter voor dat de Hopi-gemeenschap jaarlijks in een feestelijke sfeer samenkomt op de geboortegrond. Tot regen leidt dat alles zogezegd niet, wel tot huwelijken binnen de gemeenschap die de Hopi-identiteit tot op de dag van vandaag springlevend houden.
In het ziekenhuis denk ik regelmatig aan de regendans van de Hopi-indianen, vooral wanneer mensen die in mijn ogen stervende zijn toch nog een behandeling ondergaan. Het is verleidelijk futiel medisch handelen te bezien als een zinloze, primitieve traditie waar arts, patiënt en familie mee vergroeid zijn geraakt. Toch kan het verrijkend zijn een antropologische bril op te zetten en de vraag te stellen: wat is het nut van een schier kansloze behandeling? Laten we de laatste dagen uit het leven van mevrouw Groenlo onder de loep nemen.
Mevrouw Groenlo, 88 jaar, afkomstig uit Amsterdam-Noord, wordt opgenomen op de afdeling neurologie met een dijk van een CVA. Ze ligt erbij als een uitgetelde bokser. Een pneumonie volgt snel. De zaalarts gaat met de familie in gesprek om hen voorzichtig voor te bereiden op een naderend einde, maar daar zijn ze nog niet aan toe. ‘Moeder hangt erg aan het leven’, brengt haar dochter snikkend uit. ‘Inderdaad’, vult haar broer aan, ‘jullie kunnen haar toch niet zomaar dood laten gaan?’ De zaalarts proeft een diepe emotie in de stem van de grote, gespierde man. Uiteindelijk wordt besloten tot een antibioticakuur en sondevoeding.
Mevrouw Groenlo wordt delirant en trekt haar maagsonde eruit. Fixatie volgt, maar patiënte krijgt het voor elkaar de sonde nogmaals te verwijderen. Haar ademhaling klinkt met de dag voller, contact maken lukt nauwelijks nog. Uiteindelijk barst de dochter in tranen uit op de gang. ‘Dit heeft moeder nooit zo gewild’, snikt ze. Haar broer staat er naast met vochtige ogen. Iets uitbrengen kan hij niet. In overleg met de arts wordt besloten de behandeling te staken. Twee dagen later, in aanwezigheid van haar familie, overlijdt mevrouw Groenlo op een eenpersoonskamertje.
De medische behandeling van mevrouw Groenlo had net zoveel zin als een regendans in het noordoosten van Arizona. Nutteloos was het evenwel niet. De antibiotica en sondevoeding creëerden voor de zoon en de dochter tijd om te wennen aan het idee dat moeder echt zou sterven. Die ontkenningsfase werd ingevuld met voor de familie geloofwaardige medische rituelen.
Uit diepte-interviews blijkt dat Hopi-indianen heel goed weten dat de regendans niet tot regen leidt, maar vooral een gezellig feest is waar je een partner kunt ontmoeten. Realiseren wij ons in het ziekenhuis dat een kansloze behandeling in de laatste levensfase vooral bijdraagt aan het kanaliseren van emoties bij de familie?
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account