Blog Paul: 'Verdrieten voor verpleegkundigen'

Roos Schlikker is tafeldame bij DWDD, schrijfster en columniste. Onlangs sprak ze in het televisieprogramma ‘De Kist’ over het overlijden van haar onvoldragen kindje. De tijdens de zwangerschap vastgestelde triploïdie is niet verenigbaar met het leven. De bevalling wordt ingeleid en het meisje overlijdt tijdens de geboorte. Intens verdriet en pijn draagt deze moeder haar hele leven met zich mee.

Ik denk terug aan mijn eigen ouders die afstand moesten doen van een zoontje van enkele weken oud en er hun leven lang niet met hun andere kinderen over spraken. Doodgezwegen. Zij droegen hun verdriet in eenzaamheid om pas in zijn graf met hem te worden herenigd.

Roos Schlikker vindt het doorléven van verdriet noodzakelijk om door te leven en beschrijft het samen rouwen met haar man als een bijzondere intimiteit. Zij heeft ervaren dat het goed is als je kunt troosten, maar jezelf ook kunt laten troosten. In haar column ‘Lieve Liv‘ in het Parool uit 2014 brengt Schlikker naar voren dat niet iedereen ervan wil horen. Het leven gaat immers door en van het leven moet je genieten. Waarom, zo vraagt zij zich af, is genieten wel een werkwoord en ‘verdrieten’ niet?

Verdrieten lijkt mij een geschikt werkwoord om aan te duiden dat rouwen betekent dat je zoekt naar het leven met verdriet om verlies, het hervinden van een manier om zinvol door te leven, zelfs van het leven te genieten. Verdrieten hoort bij het leven.

Pastor en rouwdeskundige Marinus van den Berg pleit ervoor dat rouwenden de tijd nemen en krijgen om vragen te stellen bij hun pijn. Uit zijn gedicht ‘In vertraagde tijd’: ‘Wie zich de trage tijd gunt en zijn weg verder zoekt, die krijgt ruimte om vragen te stellen’. Bovendien komt Van den Berg tot het inzicht dat rouwen om een andere taal vraagt, gericht op beleving en niet op oplossingen. Verdrieten is een werkwoord in de taal van vertragen, vragen, zoeken. Om uiteindelijk tot antwoorden te komen.

Aangrijpend waren de beelden van de grote manifestatie op 10 januari in Parijs naar aanleiding van de terreur tegen Charlie Hebdo. De grote menigte mensen werd door de massa als het ware gedwongen tot vertraging, op zoek naar antwoorden op de aanslag op onze vrijheid. Zij die erbij waren getuigden van de beleving van saamhorigheid, verbroedering en troost. Een massaal verdrieten.

Verpleegkundigen die te maken krijgen met rouwenden zouden zich beter bewust moeten zijn van het werkwoord verdrieten. Gun hen vertraagde tijd. ‘Je Suis Charlie’ was de taal van gedeeld verdrieten. In de woorden van Marinus van den Berg: ‘Het is belangrijk een mens om je heen te hebben…  die niet bij de tijd is, maar de tijd heeft. Niet alleen begrip heeft, maar ook je onbegrip begrijpt.’ Roos Schlikker heeft ervaren dat doorleefd verdriet leidt tot meer gevoeligheid, minder gehardheid. Mij komt het voor dat mensen dat nu erg nodig hebben. Neem verdrieten op in jouw woordenschat.