De zaak Lucia de B.: een "moord"zaak zonder moorden

Op 4 september 2001 begon de zaak Lucia de B. De Haagse verpleegkundige werd voor 7 moorden en 3 pogingen tot moord veroordeeld tot levenslang en TBS. Op 14 april 2010 wordt Lucia na een jarenlang herzieningsproces door het Hof van Arnhem zeer waarschijnlijk vrijgesproken. Want er zijn helemaal geen moorden gepleegd.

Ten onrechte veroordeeld

Na vele onderzoeken blijkt nu dat Lucia ten onrechte veroordeeld is. Nationale en internationale deskundigen zien geen enkel bewijs, vinden de sterfgevallen en incidenten verklaarbaar en te verwachten. De onderzoekers spreken over vooringenomenheid bij artsen, verpleegkundigen en juristen. Over onzorgvuldigheden bij medicatie en dossiervoering, foutieve diagnostiek en onvolledige informatie aan deskundigen.

‘Engel des doods’

Er is volgens de onderzoekers te veel in één richting gedacht en geen rekening gehouden met andere scenario’s. Begin september zette directeur Smits van het Juliana Ziekenhuis meteen al de toon toen hij direct na het overlijden baby A. sprak over een “calamiteit”. In de media werd Lucia neergezet als een “Engel des doods”, de grootste seriemoordenares van de eeuw. En wij geloofden het. Uit angst, voor een mogelijke moordenaar. 

Pech

Eén op de circa veertig verpleegkundigen maakt zoveel sterfgevallen mee als Lucia meemaakte. Sommige verpleegkundigen hebben pech, hebben vaker narigheid in hun diensten dan hun collega’s. Dat is een normale variatie. Zoals sommige mensen vaker een prijs winnen dan anderen. Het ziekenhuis zag geen pech, maar moord. Dat werd afgeleid uit een selfmade kansberekening van het ziekenhuis. Die fatale berekening is later door echte statistici verfoeid.

Roddels

Maar door die foute statistiek is Lucia wel in een kwaad daglicht geplaatst, ook al was daarvoor geen enkele concrete aanwijzing. Collega’s nemen afstand van haar, zijn in verwarring. Sommigen weten zich iets te herinneren dat bij dat enge beeld van Lucia zou kunnen passen. De gewone roddels worden ware verhalen. Eind augustus 2001 had Lucia nog een zeer positief functioneringsgesprek. Op 5 september is ze kansloos tegen de verdachtmakingen.

Overlijden

In het politiedossier is te lezen hoe slechts een enkele verpleegkundige zegt: ‘ik weet het niet, ik heb niks gezien’. Anderen dachten toch iets vreemd gezien of gehoord te hebben, gingen mee in de suggesties van de ondervrager. Over ziektegeschiedenissen van jaren her. Zo getuigen in 2001 dokters en verpleegkundigen hoe Lucia mevrouw P. in 1997 vergif had toegediend. Bij het Hoger Beroep blijkt dat Lucia de dagen rond het overlijden van mevrouw niet aanwezig kan zijn geweest. Toch wist iedereen het eerst zo zeker.

Apneu

Professor Meulenbelt noemt ook de situatie rond een apneu van jongetje B. Volgens het Haagse Hof een poging tot moord. Maar de rechter wist niet dat de apneu bij dit kind paste bij het ziektebeeld én het bloedbeeld. Ook niet dat er eerder sprake was geweest van zo’n apneu-aanval en er ook andere afwijkingen waren. Een jurist – rechter, officier van justitie en advocaat – is in een medische rechtszaak afhankelijk van de informatie van verpleegkundigen en medici. Hij kent de taal van de gezondheidszorg niet.

Zwijgplicht

Meulenbelt vraagt zich af waarom de verpleegkundigen bij kind B. mee zijn gegaan in het verhaal van de artsen. In het verpleegkundige dossier stonden duidelijke aantekeningen over het ernstige syndroom en over vieze snottebellen. In de gezondheidszorg werk je als team. De neuzen staan dezelfde kant op. Dat moet ook om effectief te kunnen werken. Tót het moment dat iemand zich vergist. Dan kan die loyaliteit ernstige gevolgen hebben en gaat het vooral om eerlijkheid en betrouwbaarheid. Dat staat haaks op de zwijgplicht, die verpleegkundigen opgelegd kregen.

Loyaliteit

Wat Lucia is overkomen kan ook andere verpleegkundigen overkomen. Deze ernstige rechterlijke dwaling is ook een les voor de gezondheidszorg. De zaak Lucia de B. gaat niet over giftige pillen of spuiten. Het gaat over angst en wantrouwen, over loyaliteit en beroepscodes, over het spanningsveld tussen medische praktijk en rechtspraak.

Metta de Noo was vroeger verpleeghuisarts en is nu arts in een psychiatrisch ziekenhuis. Zij strijdt jarenlang voor vrijspraak van Lucia de B..

Binnenkort verschijnt haar boek Er werd mij verteld, over Lucia de B. bij uitgeverij Aspekt.