EBP: Bellen van patiënten na ontslag: heeft dat zin?

Casus

Binnen de divisie Hart & Longen worden chirurgische patiënten na een opname thuis gebeld door een verpleegkundige om eventuele problemen te signaleren en de opname te evalueren. Dit zou de patiënttevredenheid verhogen en het aantal heropnames verminderen. Is dat waar? 

1 Formuleer je vraag

(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking, O= uitkomst)
Wat is het effect van telefonisch contact tussen een verpleegkundige en een chirurgische patiënt na een klinische opname?
P: Chirurgische patiënten na een klinische opname op een verpleegafdeling in het ziekenhuis.
I: Telefonisch contact tussen verpleegkundige en chirurgische patiënt na een klinische opname.
C: Geen telefonisch contact tussen verpleegkundige en chirurgische patiënt na een klinische opname.
O: Heropnames en patiënttevredenheid.

2 Zoekstrategie

We zochten in PubMed, Cinahl, en The Cochrane Library met de zoektermen surgical patient, discharge calls, phoning, telephone follow up, patient discharge calls, patient telephone follow up, readmission, patient satisfaction.² Aanvullend zochten we op Google met de zoektermen patiënt nabellen en patiënttevredenheid. Uit dit alles kwamen vier artikelen voort.

3 Beoordeling resultaten

In een literatuurreview van Mistiaen et al. is de effectiviteit van telefonisch contact door zorgprofessionals in de eerste maand na ontslag uit het ziekenhuis onderzocht.³ Randomised controlled trials (RCT’s) en controlled trials werden geïncludeerd. Een aantal individuele studies laten zien dat patiënten minder angst, meer tevredenheid en minder zorgen hebben na zo’n gesprek. Ook benoemen ze minder pijn, meer activiteit, en vertrouwen in eigen kunnen. In de geïncludeerde studies was echter sprake van kleine steekproeven, gebruik van verschillende meetinstrumenten en een onduidelijke beschrijving van uitkomsten. Vanwege de gemiddeld matige kwaliteit van de geïncludeerde studies, kan in deze review niet geconcludeerd worden dat telefonisch contact tussen verpleegkundige en chirurgisch patiënt na ontslag effectief is. In ieder geval werden geen nadelige effecten aangetoond.

Delier op de IC

Bekijk ook de vorige EBP over delier op de IC, onderzocht door verpleegkundigen van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam. Lees meer>>>

Hodgins et al.⁴ publiceerden over volwassen chirurgische orthopedische patiënten die drie weken na ontslag werden gebeld door een verpleegkundige. Ruim 80 procent van de 216 volwassen chirurgische orthopedische patiënten in deze gerandomiseerde studie ervoer het contact als (zeer) behulpzaam. Hierbij gaven de patiënten onder andere aan dat het een sociale en ondersteunde waarde heeft en de mogelijkheid biedt om vragen te stellen. De interventie bleek geen significant effect te hebben op de problemen na ontslag. De kwaliteit van dit artikel werd als goed beschouwd.

In een observationele studie van D’Amore et al. werden patiënten die opgenomen waren op verschillende (deels chirurgische) verpleegafdelingen nagebeld door een verpleegkundige^.5 De patiënten die niet opnamen, dienden als controlegroep. In deze studie werd niet aangetoond dat telefonisch contact met een verpleegkundige bijdraagt aan de tevredenheid van patiënten. Het nabellen van patiënten die een geplande afspraak met een arts hadden, bleek wel een significant voorspellende factor voor minder heropnames na 30 dagen. De methodologische kwaliteit van de studie was redelijk goed.
Tot slot is uit een cross-sectionele studie van Hoekstra et al. gebleken dat telefonisch contact met name als ondersteunend wordt ervaren als patiënten problemen ervaren na ontslag. In deze studie werden 24 patiënten na opname op de afdeling Cardio Thoracale Chirurgie gebeld door studentenonderzoekers. De methodologische kwaliteit van de studie is matig gezien de kleine steekproef, het onduidelijke onderzoeksdesign en het ontbreken van de data-analyse.6

4 Conclusie en toepassing

Op basis van de genoemde literatuur kan geconcludeerd worden dat er geen eenduidig effect is aangetoond van telefonisch contact tussen een verpleegkundige en een chirurgische patiënt na een klinische opname. Wel lijken er positieve effecten te zijn op de patiënttevredenheid en de heropnames, maar door de variatie in de methodologie, verschillende uitkomsten en de soms matige methodologische kwaliteit van de studies is het onmogelijk om hier een eenduidige uitspraak over te doen.

5 Evaluatie

De bevindingen zijn aan de verpleegafdelingen van de Divisie Hart & Longen van het UMC Utrecht gepresenteerd. Alhoewel er geen wetenschappelijk bewijs is voor de effectiviteit van het nabellen van patiënten, blijven verpleegkundigen binnen deze divisie het doen. Daaraan ten grondslag ligt de positieve terugkoppeling van patiënten over het telefonische contact, maar ook dat geen nadelige effecten in de wetenschappelijke literatuur zijn aangetoond.

Ja, de patiënttevredenheid gaat omhoog en de heropnames omlaag, maar het bewijs voor beide is methodologisch zwak

Noten

Auteurs

1 Wendela de Lange is seniorverpleegkundige en verplegingswetenschapper i.o., Yvonne Korpershoek is seniorverpleegkundige en verplegingswetenschapper, Joanne Klein Nagelvoort is medium care- en seniorverpleegkundige en Marieke Zwakman is verplegingswetenschapper. Wendela, Yvonne en Marieke zijn werkzaam op de afdeling longziekten, Joanne is werkzaam op afdeling cardio-thoracale chirurgie, allen in UMC Utrecht. Contact wgrvo@umcutrecht.nl.
2 www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed, www.ebscohost.com, www.thecochranelibrary.com.
3 Mistaen P, Poot E. (2008) Telephone follow-up, initiated by a hospital-based health professional, for postdischarge problems in patients discharged from hospital to home (Review).Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 4; Art. No.: CD004510. DOI: 10.1002/14651858.CD004510.pub3.
3. Hodgins MJ, Louiselle L, Ouellet RN, et al. (2009) Effect of telephone follow-up on surgical orthopaedic recovery. Applied Nursing Research 21: 218-226.
4. D’Amore J, Murray J, Powers H, et al. (2011) Does telephone follow-up predict patient satisfaction and readmission? Population health management 14 (5): 249-255.
5. Hoekstra T, Amar J, Meeuwen E. (2010). Patiënten waarderen telefoongesprek na ontslag. TijdschriftvoorVerpleegkundigen.