Family integrated care verbetert de zorg

Casus
Op de intensive care (ic) van het Flevoziekenhuis in Almere neemt de familie niet echt deel aan de zorg voor ic-patiënten. Omwille van de rust voor de patiënt gelden er vaste bezoektijden. In de praktijk merken verpleegkundigen dat patiënten heel angstig kunnen zijn. Dat is niet alleen naar voor hen, maar verhoogt ook de werkdruk. Aanwezigheid van familie lijkt de angst van patiënten te verminderen en de communicatie tussen patiënt en verpleging/arts te verbeteren. De vraag is of we het verblijf van de patiënt kunnen veraangenamen door voor familie de vaste bezoektijden los te laten, waardoor zij een actieve rol kunnen krijgen in de communicatie, besluitvorming en dagelijkse zorg voor hun geliefde, dus om het principe van Family Integrated Care (FIC) toe te passen.

1. Formuleer je vraag
 (P=patiënt, I=interventie, C=vergelijking en O=uitkomst)
P   De volwassen intensive care patiënt
I Vaste bezoektijden, geen vrije inloop en geen FIC
C Geen vaste bezoektijden, vrije inloop van familie en FIC
O Angst en stress patiënt en familie, communicatie, familieparticipatie in zorg en beslissingen, werkdruk verpleegkundigen

2. Zoekstrategie
We hebben gezocht in PubMed, Cochrane, Medline en TRIP met de zoektermen family involvement, increase, fear reduction, support, mobilization, fixation, adult critical care, intensive care unit, family presence, family integration, social support, anxiety, families, critically ill, visiting, visiting hours, visitors to patient, communication, feedback family, rounds, post traumatic stress disorder, critical care nursing, family relations, grief. Eén richtlijn voldeed aan onze zoekvraag.1 

3 Beoordeling
De richtlijn is volgens de Agree-checklist2 redelijk goed uitgevoerd. Onderwerp, doel, doelgroep en aanbevelingen zijn helder en specifiek beschreven. Er is uitgebreid naar passende literatuur gezocht die beoordeeld en gegradeerd is volgens de Cochrane-methodologie. De richtlijn wordt opgedeeld in de tien items die vallen onder FIC zoals besluitvorming met familie, aanwezigheid familie bij ochtendrondes (visite) en reanimaties, inrichting van omgeving voor familie en bezoek door familie.

Voor het item bezoek door de familie wordt voor ic’s voor volwassenen aanbevolen: open bezoektijden en deze per patiënt en familie afspreken; de verpleegkundige stelt samen met familie en de patiënt een bezoekschema op waarbij rekening wordt gehouden met wat het beste is voor de patiënt; familieleden mogen bij de ochtendrondes zijn en vragen stellen.

Om angst en stress bij de patiënt en familie te voorkomen, gelden de volgende aanbevelingen: ic-personeel krijgt training in FIC en bepalen van behoeftes; er zijn vaste verpleegkundigen en artsen per patiënt en familie, die in begrijpelijke taal communiceren, familieparticipatie in de emotionele of lichamelijke zorg aanmoedigen, informatie aan familie over emotionele behoefte en de wijze van participeren in de zorg of het welzijn van de patiënt in verschillende formats aanbieden en FIC als interdisciplinair team aanbieden.

Om participatie in besluitvorming te stimuleren, gelden de volgende aanbevelingen: besluitvorming gebeurt samen met het aangewezen familielid en het interdisciplinaire team; zorgprofessionals bespreken de volledige status van de patiënt en leggen helder alle opties uit; zorgprofessionals achterhalen wat de wensen zijn ten aanzien van reanimatie en dergelijke; ic-personeel krijgt training in communicatie, conflicthantering en beleggen van familiebijeenkomsten.

EBP-Dossier
In ons EBP Dossier staan tientallen uitgewerkte EBP-casussen, die vind je hier >>>

4. Conclusie
De gevonden richtlijn is positief over de meeste elementen binnen FIC, zoals open bezoektijden, vaste verpleegkundigen en artsen per patiënt en familie, en besluitvorming in overleg met het aangewezen familielid. In enkele onderzoeksartikelen wordt dit beeld ondersteund.3-6 Maar omdat deze studies klein van omvang zijn, niet goed uitgevoerd, of te eenzijdig van opzet, zijn ze niet geschikt voor beantwoording van de PICO. Er staan echter wel goede aanvullingen in voor de implementatie van FIC; daarom zijn deze opgenomen in dit artikel. Zo valt te lezen dat FIC op een ic positieve effecten heeft op de ziektebeleving, de angstreductie en het herstel van de volwassen ICU-patiënt.3-6 Ook heeft het een positieve weerslag op de familie, die minder stress ervaart als ze meer worden betrokken bij de besluitvorming en de zorg voor hun dierbare.4 Evaluatieonderzoek naar effectiviteit is noodzakelijk om de wetenschappelijke onderbouwing te versterken. Dit onderzoek dient zich niet alleen te richten op losse onderdelen van FIC, maar ook op de combinatie ervan.

5 Praktijk
De gevonden richtlijn over FIC is voor het Flevoziekenhuis genoeg om te starten met het invoeren van FIC op de ic. Bij de implementatie dient rekening gehouden te worden met het feit dat de meningen van de verpleegkundigen op de ic erg verschillen, zowel in het Flevoziekenhuis als in de literatuur.3 Ze zien wel dat het een positief effect kan hebben op de patiënt en de familie, maar blijven het soms lastig vinden om de aspecten van FIC in te passen in hun dagelijkse werk.3 Aan de andere kant is de meerwaarde van FIC volgens onze ic-leiding in de gevonden richtlijn voldoende bewezen om een start te gaan maken met de implementatie van FIC in 2016. Gekozen wordt voor een gefaseerde aanpak waarbij eerst aandacht zal worden besteed aan het creëren van inzicht en acceptatie van FIC. Daarna maken we een plan van aanpak inclusief een tijdspad, en wordt met het team de volgorde bepaald voor de implementatie van de tien items uit de richtlijn.

Ja, het is aan te bevelen om op een volwassen intensive care Family Integrated Care (FIC) toe te passen

*Maaike den Hollander is ic-verpleegkundige, werkzaam op de intensive care van het Flevoziekenhuis in Almere. Contact: mdhollander@flevoziekenhuis.nl.

Noten
1 Davidson JE, Powers K, et al. Clinical practice guidelines for support of the family in the patient-centered intensive care unit. Crit Care medicine 2007;35(2):605-2 www.agreetrust.org/wp-content/uploads/2013/06/AGREE_II_Dutch.pdf
3 Ciufo D, Hader R, Holly C. A comprehensive systematic review of visiting models in adult critical care unit within the context of patient- and family-centered care. Int J Evid Based Healthc. 2011;9(4):362-87.
4 Leon AM, Knapp S. Involving family Systems in Critical Care Nursing. Dimens Crit Care Nurs. 2008;27(6):255-62.
5 Slota M, Shearn D et al. Perspectives on family-centered, flexible visitation in the intensive care setting. Crit Care Med 2003;31(5 Suppl):S362-6.
6 Kryworuchko J, Hill E, Murray MA, Stacey D, Fergusson DA. Intervention for Shared Decision-making about life support in the Intensive Care Unit: A systematic review. Worldviews Evid Based Nurs. 2013 Feb;10(1):3-16.