Tip bij controle neusmaagsonde: doe de ranjatest

De aanbevolen methode om de positie van de maagsonde te controleren, is het meten van de pH-waarde van aspiraat dat via de sonde is opgezogen. In de praktijk blijkt de pH-methode niet altijd te werken, omdat er of geen aspiraat kan worden verkregen of omdat de pH-waarde geen uitsluitsel geeft. De Landelijke multidisciplinaire richtlijn neusmaagsonde adviseert in beide gevallen een röntgenfoto te maken.

De richtlijn neusmaagsonde uit 2011 wordt binnenkort herzien. ‘Daarin wordt opnieuw wederom geconcludeerd en benadrukt dat positiebepaling aan de hand van pH-meting toch echt de enige, en meest betrouwbare bedside methode is,’ vertelt Mariël Klos, voedingsverpleegkundige Gelre Ziekenhuizen. ‘Ook is in de herziene richtlijn aandacht voor de ranjatest, die onlangs ook in het tijdschrift Nursing werd besproken.’

Wat is de ranjatest precies? 

‘Deze methode wordt gebruikt in de Gelre Ziekenhuizen in Apeldoorn,’ vertelt Mariël Klos. ‘Hierbij wordt de pH-test nog een keer gedaan nadat de patiënt wat aangelengde limonadesiroop heeft gedronken met een lage pH-waarde (pH 2,5-3,5), waarna opnieuw wordt geprobeerd om vloeistof via de sonde op te zuigen.’ 

Richtlijn neusmaagsonde wordt herzien
Vaak ligt de sonde te ondiep, waardoor het niet goed lukt om aspiraat te verkrijgen. Wat doe je dan?

Een praktisch en goedkoop alternatief op het eerste gezicht, maar werkt het ook?

In Engeland is de ranjatest een gangbare controlemethode, voor zover bekend in Nederland en Vlaanderen nog niet, dus nam Klos de proef op de som in haar eigen ziekenhuis. Er werden 69 sondes ingebracht bij 58 patiënten met een normale slikfunctie. Bij 58 procent volstond de pH-controle om de positie van de sonde in de maag te bevestigen, bij nog eens 35 procent kon met de ranjatest de goede positie bevestigen. De overige vijf sondes werden met een röntgenfoto gecontroleerd. 

Wat zijn de voor- en nadelen van de ranjatest?

‘Een elegante oplossing, met een paar kanttekeningen’, zegt kinderverpleegkundige Hilda Mekelenkamp, in een reactie. ‘De ranjatest is alleen geschikt voor patiënten die kunnen drinken, dus zonder slikstoornis. Dat beperkt de doelgroep. Daarnaast is de proef in Nederland nog maar in één ziekenhuis uitgevoerd en is niet duidelijk of alle stappen uit de richtlijn – zoals 15, 30 of 60 minuten wachten met opnieuw optrekken en beoordelen van aspiraat – zijn geprobeerd en wat daarvan het resultaat was in vergelijking met de ranjatest.’ Mariël Klos beaamt dit. ‘De ranjatest is inderdaad alleen geschikt voor patiënten die kunnen slikken, maar voor die doelgroep is het een heel praktische en goedkope aanvulling op de pH-controle, die het aantal benodigde röntgenfoto’s flink kan beperken. Ook is het prettiger om meteen iets te kunnen doen dan 15 tot 60 minuten te moeten wachten als de positie van de sonde onzeker is. Er is geen wetenschappelijk onderzoek om de ranjatest te onderbouwen, maar naar pH-controle als methode voor het controleren van de positie van neusmaagsondes is wel veel onderzoek gedaan. In feite kun je de ranjatest zien als een herhaalde pH-controle nadat de patiënt een drank met een lage zuurgraad heeft gedronken.’