Heeft muziek invloed op herstel tijdens een ziekenhuisopname?

Casus

De verpleegkundigen van de afdeling cardiothoracale chirurgie willen de betrokkenheid van familie tijdens een ziekenhuisopname vergroten. Hierdoor ontstaat de vraag welke omgevingsfactoren van invloed kunnen zijn op het herstel van de patiënt. De volgende vier aspecten zijn onderzocht: bouwtechnische zaken, sfeer en samenwerking, betrokkenheid van de familie, en hospitality (voeding, entertainment, muziek en privacy).

1 Formuleer je vraag

(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking, O= uitkomst)
P: Volwassen patiënt
I: Hospitality-aspecten zoals voeding, entertainment, muziek, privacy
C: Niet van toepassing
O: Patiënttevredenheid, welbevinden

2 Zoekstrategie

We zochten in PubMed, CINAHL en The Cochrane Library met de zoektermen(adult) patient, hospitality, hospital food, hospital entertainment, music, newspaper, rooming in, peace/privacy hospital, patient outcome, wellbeing, hospitalisation, hospitalization, satisfaction. Dit leverde vijf relevante artikelen op.

3 Beoordeling resultaten

Het eerste artikel is een literatuurreview over het effect van muziek op stress- en angstreductie bij patiënten met hartziekten.1 In de review zijn 26 onderzoeken (RCT’s en quasi controlled trials) met in totaal 1369 deelnemers geïncludeerd. Uit de resultaten blijkt dat muziek als interventie een klein gunstig effect heeft op psychische klachten bij mensen met een hartziekte. Dit effect is het grootst bij patiënten die een hartinfarct ondergaan. Angstreducerende effecten blijken het grootst te zijn wanneer mensen de muziek zelf kunnen uitkiezen. Het luisteren naar muziek heeft ook een gunstig effect op fysiologische aspecten zoals bloeddruk, hartslag, ademhaling, de kwaliteit van de slaap en pijnbeleving. Doordat het bewijs in deze studies zwak is, moeten de resultaten voorzichtig worden geïnterpreteerd.
Het tweede artikel beschrijft een onderzoek met een ‘matched case controlled design’ naar het effect van muziektherapie op de patiënttevredenheid (n=105) en op de kwaliteit van leven (n=80) van de chirurgische patiënt.2 Het tweede artikel beschrijft een onderzoek met een ‘matched case controlled design’, wat wil zeggen dat men de groepsgrootte van beide groepen exact gelijk wil hebben. Het ging om twee onderzoeksvragen: de eerste betreft het effect van muziektherapie op de patiënttevredenheid van de chirurgische patiënt, met een interventiegroep en een controlegroep (beide N=105). De tweede vraag is gericht op de kwaliteit van leven (beide onderzoeksgroepen N=80) van de chirurgische patiënt.2 Het effect van muziektherapie kwam gunstiger uit in de groep ‘patiënttevredenheid’ dan in de groep ‘kwaliteit van leven’, maar het effect is niet significant. De studie laat wel zien dat de patiënttevredenheid toeneemt. Muziektherapie heeft een gunstig effect op de pijnbeleving gedurende de opname en na ontslag. Opvallend is dat in eerste instantie zeer veel patiënten zijn geïncludeerd, terwijl de resultaten zijn beschreven op basis van een kleine populatie met een zwak design. Het bewijs is dan ook niet overtuigend.
De derde publicatie is een controlled trial naar de invloed van live muziek op de zorg voor cardiale en orthopedische patiënten.3 Hierbij is muziek door een muziektherapeut als interventie toegepast. De muziektherapeut speelde tien tot twintig minuten viool of contrabas op basis van voorkeur van de patiënt. De vijftig patiënten die naar live muziek luisterden, voelden zich minder geïsoleerd. Daarnaast had de muziek een positief effect op de pijnbeleving en de slaap; dat effect trad niet op de vijftig patiënten die deze interventie niet ontvingen. De auteurs concluderen dat muziek een goed middel kan zijn om de patiënttevredenheid te verbeteren. De kleine studiepopulatie maakt het echter moeilijk om deze resultaten als bewijs aan te bevelen.
Het vierde artikel beschrijft een kwalitatieve studie.4 Hierin is de relevantie van niet-medicamenteus pijnmanagement onderzocht onder ic-patiënten (n=6) en ic-verpleegkundigen (n=32). In focusgroepbesprekingen zijn 33 niet-medicamenteuze interventies besproken. De volgende vier interventies kwamen naar voren als bruikbaar, relevant en haalbaar: muziektherapie, afleiding, (simpele) massage en de aanwezigheid van familie tijdens de opname.
Interessant is dat patiënten en familie vaak andere wensen hebben dan verpleegkundigen dachten. Zo vinden patiënten emotionele ondersteuning belangrijk, terwijl de ic-verpleegkundigen inzicht in het ziekteproces meer van belang achten.
De vijfde publicatie beschrijft de resultaten van een kleine controlled trial onder 41 patiënten van een chirurgische afdeling met postoperatieve pijn.5 Postoperatieve pijn is moeilijk te bestrijden met alleen pijnmedicatie. Complementaire interventies zoals muziektherapie geven afleiding en bevorderen het comfort. Het beperken van omgevingslawaai ‘s nachts leidt tot een betere nachtrust en comfort van de patiënt. De angstbeleving nam door het inzetten van muziek echter niet af.

Nog meer EBP

Bekijk ook vele andere uitgewerkte PICO’s in het Dossier Evidence Based Practice >>>

4 Conclusie en toepassing

Op basis van de zoekstrategie vonden we alleen publicaties over het effect van muziek op het welbevinden van de patiënt. Drie kleine onderzoeken geven aan dat muziektherapie een gunstige invloed kan hebben op het welbevinden van de patiënt. Uit de literatuurreview blijkt dat de inzet van muziek een effect heeft op het reduceren van pijn, stress en angst bij patiënten.

5 Evaluatie

Onze bevindingen zijn als advies aan de verpleegafdelingen van de Divisie Hart & Longen gepresenteerd. Op de afdeling cardiothoracale chirurgie wordt patiënten geadviseerd om eigen muziek mee te nemen. Verpleegkundigen merken in de praktijk dat muziek positief kan werken. Patiënten zijn meer ontspannen en afgeleid.

Ja, muziek lijkt een positief effect te hebben op het welbevinden van patiënten. Over andere hospitality-aspecten werd geen informatie gevonden

*Erik van Ooijen is seniorverpleegkundige hartbewaking, Marijke van der Linde interventieverpleegkundige en verplegingswetenschapper, en Jessica Hesselink verplegingswetenschapper. Allen zijn werkzaam binnen de divisie Hart & Longen van het UMC Utrecht. Contact wgrvo@umcutrecht.nl.

Noten

1.      Bradt J, Dileo C. Music for stress and anxiety reduction in coronary heart disease patients (2013). Cochrane Database of Systematic Reviews (12): 1-106.
2.      Mandel SE, Davis BA. Effects of music therapy on patient satisfaction and health-related quality of life of hospital inpatients (2014). Hospital Topic.92(2):28-35.
3.      Mogos MF, Angard N. The effects of live therapeutic music on patient’s affect and perceptions of care: a randomized field study (2013). Complementary Therapies in Clinical Practice,19(4):188-92.
4.      Gélinas C, Arbour C. Patients and ICU nurses’ perspectives of non-pharmacological interventions for pain management (2013). Journal of Nursing in Critical Care, 18(6):307-18.
5.      Comeaux, T, Steele-Moses, S. The Effect of Complementary Music Therapy on the Patient’s Postoperative State Anxiety, Pain Control, and Environmental Noise Satisfaction (2013).Medsurg Nursing, 22 (5): 313-8.