Het belang van de vrije ademweg

Waar we vroeger dachten dat een hoge zuurstofsaturatie bepalend was voor de werkelijke zuurstof afgifte aan de weefsels, kijken we anno 2010 vaker dan ooit naar de balans tussen zuurstof in de arteriële circuylatie minus de zuurstofsaturatie in de veneuze circulatie. Het verschil is het aantal moleculen zuurstof aan de weefsels en daarmee dus ook de hoeveelheid vervoerde koolzuurgas.

Een flinke reden om te zorgen dat de post-operarieve patiënt goed gesatureerd blijft en dat begint bij een vrije ademweg.

Weefsel-oxygenatie
Laten we even nadenken over de weefsel-oxygenatie, want daar gaat het om. Na 1 ademhaling zit er zuurstof in de luchtweg. Na ongeveer 5 ademhalingen zijn de zuurstofmoleculen bij het longblaasje, waar de zuurstof concentratie aan de luchtwegkant hoger is dan aan de bloedvatkant, dus de diffusie drijft de zuurstof de circulatie in. Tegelijkertijd gebeurt dat op deze plaats ook met koolzuurgas, maar dan andersom.

Bij voldoende transporteurs (rode bloedcellen en hemoglobine) en voldoende bloedsomloop wordt de zuurstof naar de weefels geduwd en op weefselniveau gebeurt hetzelfde als in de long maar dan andersom; zuurstof verlaat de circulatie en komt bij de cel terecht. Idem met koolzuurgas, dat het bloed daar in treedt en via de venen naar de longen wordt gebracht en daar uitgeademd.

Dit is in het kort, de normale gang van zaken.

Vrije ademweg
Het begint met een vrije ademweg. Als die niet (geheel) vrij is stagneert de reis van zuurstof erin en koolzuurgas eruit al aan het begin en komt het niet goed.

Als je naar Frankrijk wilt rijden en er zitten bij vertrek maar twee wielen onder je auto, komt het net zo min goed met je reis.

Je kunt op verschillende manieren de luchtweg vrijhouden:

• Is de mond-keelholte leeg? (ALTIJD A-B-C, airway (+spinal control), Breathing, circulation). Soms ligt er een maagsonde overdwars achterin de keel. Soms ligt er een los element (tand, gebitsdeel, kroon) in de keel. Ik heb er ook wel eens een tabletje uitgehaald. Kennelijk de premedicatie (!). Wat denk je van een klodder slijm (rokers!) of een prop bloed uit een bloedneus. Vergeet niet dat een obstructie van de bovenste luchtweg heel vaak de doodsoorzaak is.
• Houding. Het hoofd ietsje achterover, vooral als de post-operatieve, zwaar gesedeerde of zeer zieke patiënt erg slaperig is. Je kunt dit ook chin-lift noemen, al is de echte chin-lift een handeling die je met 2 handen kan doen.
• Jaw-thrust. Je kunt de kaak iets naar voren trekken (dat is in de richting van het hoofd af). Voor de acute belemmering van de luchtweg de beste oplossing, het geeft het beste resultaat. Deze methode werkt ook goed als je twijfelt of iemand nu aan het wegzakken is of niet. Het naar voren schuiven van de onderkaak is geen prettig gevoel en kan de patiënt niet door een “dalletje” heen helpen. Je moet je voorstellen dat de onderkaak voor de bovenkaak komt te staan. Indien iemand echter een verstopte neus heeft gaat dat niet goed. Dan moet er dus een andere manier verzonnen worden om de luchtweg vrij te houden (houding, zijligging, chinlift, inspecteren mondholte, eventueel mond-keelholte uitzuigen). Tot slot is het de overweging waard om de nasale luchtweg vrij te maken en te houden met xylomethazoline (Otrivin) of een nasale mayo.
• Inbrengen van een nasale mayo. Dit is een keelpijpje dat door de neus wordt ingebracht en de luchtweg vrijmaakt en -houdt. De meeste patiënten accepteren dat buisje opmerkelijk goed. De handeling is eenvoudig, bevat weinig risico en is vaak zeer doelmatig. Het inbrengen van een orale mayo/guedel is ook niet moeilijk maar leidt vaak tot onrust en/of kokhalzen. En als ze gaan braken wordt de luchtweg weer bedreigd. Ook niet goed. Het is wel een voorbehouden handeling.
• Inbrengen van een orale mayo. Denk heel goed na over de maat! Mayo te groot: patiënt stikt door indrukken strotteklepje, patiënt kan stikken door overbloezen van de tong over de luchtpijp-ingang. De maat is tandenrij tot kaakhoek.

Zakelijk bekeken is het observeren van de vrije ademweg prioriteit nummer 1. Het is de zwakste schakel omdat hij bij het niet-functioneren van de vrije AIRWAY een kettingreactie van misere teweeg brengt.

En dat, collega’s, willen we natuurlijk niet.

Guidelines on Resuscitation, ERC 2006, met updates.