'Het halleluja-gevoel ebde langzaam weg'

Wat merkte je in het ziekenhuis?
‘Van patiënten hoor ik soms terug dat er de hele dag aan hen wordt gewerkt, maar dat niemand in het ziekenhuis ze echt ziet. Verpleegkundigen lijden eronder dat ze te weinig echte aandacht kunnen geven aan hun patiënten. “Ik ga wel vrijwilligerswerk doen in een hospice”, heb ik een verpleegkundige eens horen zeggen.’

Dat wilde je veranderen?
‘Ja. Daarom besloot ik tien jaar geleden zelf een training te ontwikkelen voor spirituele zorgverlening. Dat mondde uiteindelijk uit in een promotie-onderzoek, waarbij ik de training ontwikkelde en deze en andere interventies onderzocht op effectiviteit.’

Spirituele zorg, wat versta jij daaronder?
‘Spirituele zorg, de vertaling van “spiritual care”, is geen goede term. Mensen denken bij spirituele zorg algauw aan iets kerkelijks of een gebedsgenezer als Jomanda. Het gaat om zingeving. Een patiënt zoekt houvast. Dat kan religie zijn, kinderen of Feyenoord.’

Als verpleegkundigen het zo belangrijk vinden, waarom gebeurt het dan niet?
‘Tijdgebrek noemen ze als belangrijkste oorzaak. Dat kun je natuurlijk ook niet uitvlakken. Maar ik kwam erachter dat  er naast tijdgebrek nog een belangrijke drempel is, namelijk dat verpleegkundigen niet goed weten ze moeten zeggen. Ze durven de drempel niet over. Als geestelijk verzorger weet ik dat je heel weinig hoeft te zeggen. Op de training leerden we verpleegkundigen vooral hun mond houden en de goede vragen stellen.’

Sandra gaat spirituele zorg niet uit de weg, lees haar blog hier>>>

Hielp het?
‘Ja, de resultaten waren bij de effectmeting drie maanden na de training boven verwachting. We hadden echt een halleluja-gevoel. Patiënten voelden zich na de training meer gezien, dat was een significant verschil. Verpleegkundigen vertelden over ontroerende gesprekken en hoe blij ze waren dat ze eindelijk dát deden waarvoor ze ooit het vak waren ingegaan.’

Helemaal goed dus?
‘Nee, toch niet. Toen ik na zes maanden de resultaten evalueerde, kwam ik er tot mijn grote schrik achter  dat alle effecten compleet waren weggeëbd. Als mogelijke oorzaken werden personeelswisselingen en andere scholingen genoemd. Menselijke aandacht verhoudt zich blijkbaar moeilijk met de ziekenhuiscultuur van productiedraaien. We hebben toen geprobeerd of het hielp een vraag over spirituele zorg in de anamnese op te nemen, maar verpleegkundigen vinden dat een lastig moment om diepe vragen te stellen, omdat ze patiënten vervolgens niet willen afkappen. Vaak ook kwam het er gewoon niet van.’

Wat is je conclusie?
‘Dat spirituele zorgverlening niet aan afdelingen of ziekenhuizen moet worden overgelaten, maar landelijk moet worden afgedwongen. In mijn onderzoek beschrijf ik het Schotse model. Daar is  de training spiritual care verplicht voor elke zorgverlener en is spiritual care een van de kwaliteitsindicatoren is, net als pijn en ondervoeding. Het is toch vreemd. Er is meer bewijs voor de effectiviteit van spirituele zorg dan voor de effectiviteit van de jaarlijkse griepvaccinatie aan ouderen. Toch geven we miljoenen uit aan de griepprik terwijl spirituele zorg helemaal niets kost.’