Een patiënt krijgt na een operatie aan de abdomen helder vloeibaar voedsel. Wanneer mag hij weer gewoon eten?
Casus
Op de afdeling traumatologie krijgt een patiënt na een operatie aan de abdomen helder vloeibaar voedsel. Je vraagt je af wanneer hij weer normaal kan eten. Je ontdekt op de afdeling een oud protocol. De aanbevolen stappen zijn vanaf de eerste dag totdat de maagsonde verwijderd is 15 ml water per uur. Daarna moet je het dieet elke dag een stapje opvoeren. Sommige collega’s zeggen dat de gastro-intestinale functies inderdaad beter herstellen als je het dieet langzaam opbouwt en dat je daarmee complicaties voorkomt. Andere zeggen dat het niet uitmaakt en dat het dieet snel opgevoerd kan worden. Wie heeft gelijk?
1 Formuleer je vraag
(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O=uitkomst)
P = Patiënt die aan de abdomen is geopereerd
I = Postoperatief starten met een normaal dieet
C = Postoperatief stapsgewijs het dieet uitbreiden
O = Misselijkheid en braken, wondlekkage, intra-abdominaal abces en mortaliteit
2a Zoekstrategie
Gezocht in Cochrane database, PubMed en op site Kwaliteitsinstituut CBO met de zoektermen: postoperative diet, abdominal surgery and step up schedules.2
2b Opbrengst zoekstrategie
We vonden een systematic review (SR)3 en een richtlijn4.
3a Beoordeling methode
In de systematic review3 zijn dertien gerandomiseerde studies (RCT’s) samengevat met een totaal van 1173 volwassen patiënten. In zeven van de geïncludeerde RCT’s stond hoe de randomisatie is uitgevoerd en bij zes RCT’s was de methode onduidelijk of niet benoemd. Alle studies vergeleken patiënten waarvan de controlegroep een afwachtend voedingsbeleid had en de interventiegroep na 6 of na 24 uur (oraal of via sonde) al mocht eten. Alle patiënten ondergingen een colorectale/gastro-intestinale operatie. Het waren over het algemeen kleine studies en de overall kwaliteit was matig. De Richtlijn Perioperatief voedingsbeleid van het CBO4 uit 2007 was van goede kwaliteit.
3b Beoordeling resultaten
In tien van de dertien RCT’s met in totaal 907 patiënten zijn de eindpunten intra-abdominaal abces en wondlekkage gemeten. Er bleek geen verschil te zijn tussen wel of niet vroeg eten. Zes RCT’s met in totaal 618 patiënten beschreven de eindpunten misselijkheid en braken. Ongeveer de helft van de patiënten had last van misselijkheid en braken. Uit de meta-analyse van gecontroleerde trials met als focus vroege enterale voeding versus geen voeding na het ondergaan van een gastro-intestinale ingreep, blijkt dat er geen aanwijsbaar voordeel is om patiënten nuchter te houden na een electieve gastro-intestinale ingreep. De CBO-richtlijn4 toont een SR5 met in totaal meer dan 4000 patiënten, die open abdominale chirurgie ondergingen. Deze toont aan dat patiënten bij wie geen maagsonde wordt ingebracht, een sneller herstel van darmfunctie hebben en er is een trend tot minder pulmonale complicaties. Ook is er geen verschil in het voorkomen van naadlekkages. Patiëntcomfort, misselijkheid, braken en opnameduur leken positief beïnvloed te worden door een beleid zonder maagsonde.
4 Conclusie en toepassing
De CBO-richtlijn ondersteunt het idee om binnen 24 uur na de operatie te beginnen met een normaal dieet. Heldere dranken zijn binnen zes uur post-OK toegestaan. Dit is in overeenstemming met de SR.3 Het levert niet meer complicaties als wondlekkage of abdominale abcessen op, maar wel minder mortaliteit. Een nadeel voor de patiënt is dat er wat vaker misselijkheid en braken op kan treden. Anti-emetica kunnen misselijkheid helpen voorkomen. Een advies hierover staat ook in de CBO-richtlijn. Alhoewel patiënten na een colorectale/gastro-intestinale operatie zelden op de afdeling traumatologie worden opgenomen, is de uitkomst toepasbaar op alle chirurgische afdelingen, dus ook op de afdeling traumatologie.
5 Evaluatie
Het huidige AMC-protocol abdominale chirurgie sluit hierop aan, maar benoemt een uitzondering voor patiënten waarbij een slikfoto gemaakt moet worden. Op de afdeling traumatologie kunnen dus alle patiënten in overleg met de arts binnen zes uur postoperatief beginnen met drinken en dit snel uitbreiden naar een normaal dieet. De uitkomst maken we bekend op traumatologie.
Ja, eten na een abdomen-operatie mag binnen 24 uur post-OK
Tekst: Amber van Eijkelenborg, Marja Storm1
Noten
1. Amber van Eijkelenborg is verpleegkundige op de afdeling traumatologie, Marja Storm is verpleegkundig onderzoeker, beiden werkzaam in het AMC te Amsterdam. Contact: m.n.storm@amc.uva.nl.
2. www.cochrane.org, www.pubmed.com, www.cbo.nl.
3. Andersen HK, Lewis SJ, Thomas S. Early enteral nutrition within 24h of colorectal surgery versus later commencement of feeding for postoperative complications. The Cochrane Library 2009, issue 1.
4. www.cbo.nl > publicaties > overzicht richtlijnen > perioperatieve voeding > richtlijn perioperatief voedingsbeleid. 5. Nelson R, Edwards S, Tse B. Prophylactic nasogastric decompression after abdominal surgery. Cochrane Database Syst Rev 2005(1):CD004929.
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account