Patiënt kiest voor de hand liggende zorgverlener

Het idee van de patiënt als kiezende consument sluit niet helemaal aan bij de werkelijkheid van de zorg, zo blijkt uit onderzoek bij het NIVEL waarop Aafke Victoor onlangs promoveerde aan Tilburg University.

Dichtstbijzijnde ziekenhuis

In het Nederlandse zorgstelsel waarin gereguleerde marktwerking tussen zorgaanbieders de zorgkosten moet beheersen en de kwaliteit, efficiëntie en toegankelijkheid van de zorg moet verbeteren en waarborgen, is de mogelijkheid te kiezen tussen zorgaanbieders zowel een doel op zich als een middel om marktwerking tussen zorgaanbieders te stimuleren. Maar in plaats van actief een zorgaanbieder te kiezen, gaat de meerderheid van de patiënten naar de voor de hand liggende zorgaanbieder, bijvoorbeeld het dichtstbijzijnde ziekenhuis of de fysiotherapeut om de hoek.

Tevreden met de doorverwijzende arts

‘Over het algemeen zijn patiënten namelijk helemaal niet bezig met de keuze van een zorgaanbieder’, verklaart Aafke Victoor. ‘Daar is ook geen reden voor, omdat ze loyaal zijn en tevreden met de arts die ze verwijst of de voor de hand liggende zorgaanbieder. Anderen hebben niet eens de mogelijkheid om een actieve keuze te maken, voornamelijk omdat er voor hen geen duidelijk keuzemoment is tijdens hun zorgtraject.’ Een aantal barrières voor keuzes door patiënten zal verdwijnen door de maatregelen die deze keuzes mogelijk moeten maken en stimuleren zoals publicatie van keuze-informatie. Maar de meeste barrières zijn inherent aan de zorgsector’, betoogt Victoor. ‘De keuze voor een ziekenhuis moet bijvoorbeeld al gemaakt worden op het moment van verwijzen, terwijl de diagnose dan nog niet bekend is. Het lijkt er dus op dat, hoewel het kiezen past in vrije markten waar autonome mensen zelfstandig kiezen tussen specifieke, afgebakende producten, dit niet past in de zorg. Een andere logica, namelijk de logica van het zorgen, beschrijft de zorg beter.’

Betere ervaringen

Dit betekent echter niet dat niemand kiest of kan kiezen, of dat patiënten de mogelijkheid van een keuze niet waarderen. Een kleine groep patiënten maakt wel degelijk keuzes. Daarnaast blijkt het bestaan van keuzemogelijkheden samen te hangen met betere ervaringen van patiënten. Al kiezen de meeste patiënten niet actief voor de zorgaanbieder met de hoogste kwaliteit, ze waarderen het kennelijk toch om vrij te kunnen kiezen voor ‘hun’ zorgaanbieder, wat overeenkomt met keuzemogelijkheden voor patiënten als doel op zich.