Vaccinatie bij jonge kinderen: paracetamol geven?

Casus
Kinderen die langdurig zijn opgenomen, krijgen vaak in het ziekenhuis hun vaccinaties. Het is gebruikelijk hierbij profylactisch paracetamol (PCM) te geven, om de pijn van de injectie te voorkomen, evenals koorts en malaise na vaccinatie. Er gaat een gerucht dat PCM de werkzaamheid van het vaccin zou beïnvloeden. Wat te doen: wel of niet PCM geven voor de vaccinatie?

1 Formuleer je vraag
(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O=uitkomst)
P:  Kinderen die gevaccineerd worden
I:  Profylaxe paracetamol
C:  Geen paracetamol
O-1:  Bijverschijnselen, zoals pijn tijdens de injectie, lokale en systemische verschijnselen
aO-2:  Vaccinatiestatus

2a Zoekstrategie
Gezocht in PubMed en de Cochrane database naar randomized controlled trials (RCT) en systematic reviews (SR).2 Zoektermen: immunization OR vaccination AND paracetamol OR Acetaminophen AND (adverse)effects. Het resultaat is twee RCT’s en één literatuurreview.

3a Beoordeling methode
In het onderzoek van Manley3 zijn vijf placebogecontroleerde RCT’s samengevat. De review lijkt goed uitgevoerd. De oorspronkelijke studies zijn matig beschreven, maar de methodologie en resultaten zijn helder gepresenteerd. De studies onderzochten alle het effect van PCM of ibuprofen op koorts >380C, pijn of lokale reacties (roodheid, zwelling of jeuk) na een DTP-vaccinatie. Drie studies zijn uitgevoerd bij kinderen van 2-7 maanden, twee studies bij kinderen van 4-6 jaar.
Yalcin4 deed een niet-geblindeerde RCT onder 270 kinderen met een gemiddelde leeftijd van 16-17 maanden. De kinderen kregen of PCM vooraf of PCM na twee uur of PCM bij klachten. De uitkomstmaten waren koorts en locale effecten (pijn, zwelling, roodheid). De studie is matig valide (randomisatie niet beschreven, geen blindering, wel vergelijkbare groepen).
Het onderzoek van Prymula5 is uitgevoerd bij 459 kinderen van ruim twaalf weken (primaire vaccinatie) en bijna dertien maanden. De studie is valide (goede randomisatie en blindering, vergelijkbare groepen). De interventiegroep kreeg profylactisch drie doses PCM in de eerste 24 uur na de vaccinaties, de controlegroep kreeg een placebo. Uitkomstmaten waren koorts >38°C en antilichamen in het bloed.

3b Beoordeling resultaten
De studies uit de review van Manley3 geven tegenstrijdige resultaten. In de drie studies bij kinderen van 2-7 maanden was er wel een statistisch significant verschil in het optreden van koorts, pijn, roodheid, zwelling en sufheid tussen de interventiegroep (PCM of ibuprofen) en de placebogroep. Deze resultaten waren echter niet reproduceerbaar bij de oudere kinderen. Maar de resultaten zijn moeilijk vergelijkbaar doordat er een verschil is in gebruikte DTP-vaccins, dosering en toedieningschema’s van de PCM en ibuprofen.
Uit het onderzoek van Yalcin4 blijkt geen statistisch significant verschil tussen de drie onderzoeksgroepen in zwelling, roodheid, pijn of koorts.
De studie van Prymula5 toont een statistisch significant verschil aan in het optreden van koorts bij de primaire vaccinatie. Dit verschil is niet significant bij de oudere kinderen. Hoge koorts (>39.5°C) komt in beide groepen nauwelijks voor. Het serumgehalte antilichamen is na de eerste vaccinatie significant lager in de PCM-profylaxegroep en dit effect is nog steeds aanwezig na de boostervaccinatie. De auteurs concluderen dat de immuunrespons onafhankelijk is van de mate van koorts en dat PCM-profylaxe de interactie tussen B- en T-cellen negatief lijkt te beïnvloeden. Profylaxe met PCM is daarom niet verstandig.

4 Conclusie en toepassing
PCM profylaxe heeft mogelijk een negatief effect op de vaccinatierespons. Daarom is het niet verstandig om het bij vaccinaties te geven. Het niet langer profylactisch voorschrijven van PCM vraagt extra verpleegkundige observatie. Bij koorts (>39,5°C) en/of koortsstuipen kan in overleg met de arts alsnog PCM worden overwogen.

Nee: paracetamol als profylaxe bij vaccinaties wordt afgeraden

Tekst: Corianne van der Perk, Joke Wielenga en Jolanda Maaskant1

Noten
1. Corianne van der Perk is kinderverpleegkundige, Joke Wielenga en Jolanda Maaskant zijn verpleegkundig onderzoekers. Het voorbereidende werk kwam van Annemiek Bams (kinderarts i.o.) en Wes Onland (kinderarts). Allen werkzaam in het AMC te Amsterdam.
2. www.cochrane.org en www.pubmed.com.
3. Manley J, Taddio A. Acetaminophen and Ibuprofen for prevention of adverse reactions associated with childhood immunization. The Annals of Pharmacotherapy 2007;41:1227-32.
4. Yalcın SS, Gumu A, Yurdakok, K. Prophylactic use of acetaminophen in children vaccinated with diphtheria-tetanus-pertussis. World J Pediatr 2008;4(2):127-9.
5. Prymula R, Siegrist CA, Zimlinckova H [et al]. Effect of prophylactic paracetamol administration at time of vaccination on febrile reactions and antibody responses in children: two open-label, randomised controlled trials. The Lancet 2009 17;(374):1339-50.