'Seksueel welbevinden patiënt hoort óók bij je vak'

Dit stellen verpleegkundigen Hester Pontier en Jacqueline Fraanje in een interview met TvZ, vakblad voor verpleegkundigen. De twee verpleegkundigen leiden sinds een aantal jaar een speciaal spreekuur in revalidatiecentrum Rijndam Revalidatie, en hebben van seksualiteit bij patiënten hun specialiteit gemaakt. ‘We hebben hiervoor een post hbo opleiding seksuologie gedaan, waarin je leert praten over seksualiteit, op welke gebieden je kunt doorvragen en wat normale seksuele ontwikkeling is’, vertelt Fraanje.

Weinig naar gevraagd

51% van de verpleegkundigen informeert zelden of nooit naar het seksuele welzijn van de patiënt, blijkt uit een enquête van beroepsvereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN). ‘Jammer’, vindt Pontier. ‘Want het is een onderdeel van het leven wat voor een mens kwaliteit kan geven. Er wordt dan iets genegeerd, waar een patiënt zich wellicht zorgen over maakt. Maar zelf durven ze er niet over te beginnen. Uit onderzoek blijkt ook dat de patiënt verwacht dat de hulpverlener het  gesprek hierover opent. Ik denk ook dat het de taak van de verpleegkundige is om actief te vragen naar het welbevinden van de patiënt op dit gebied.’

Veranderingen voor patiënt

Om de drempel te verlagen, hebben de verpleegkundigen elke week een spreekuur. ‘We benaderen patiënten hiervoor pro-actief.  We laten dan weten dat het mogelijk is dat de partner blijft logeren, en de patiënt wordt geïnformeerd over eventuele mogelijkheden rondom seksualiteit.  Bijvoorbeeld dat bij vrouwen met een dwarslaesie de menstruatie weer op gang zal komen, dat een vrouw nog steeds vruchtbaar kan zijn en dat zwangerschap een optie is. Daarbij is het voor de vrouwen van belang te weten dat het nat worden vaak niet meer lukt en dat glijmiddel van belang is’, aldusPontier. Ze vertelt dat mannen meestal geen erectie meer kunnen krijgen. ‘Hier is medicatie voor, wat zij onder begeleiding kunnen uitproberen. Bij een dwarslaesie kan de man vaak geen spontane zaadlozing meer krijgen, maar daar zijn speciale hulpmiddelen voor.’ Volgens Pontier is het aan de patiënt dat zij zelf weer moeten gaan experimenteren wat fijn is. ‘Als men na de eerste afspraak nog specifieke vragen heeft, dan wordt de patiënt opnieuw ingepland. Net zo vaak als nodig.’ Het is volgens Pontier en Fraanje belangrijk dat verpleegkundigen hierover het gesprek openen, omdat sommige patiënten na een ingreep zelfs afscheid nemen van een leven zonder seksualiteit, terwijl dat helemaal niet nodig hoeft te zijn.

Speciale vibrator

Pontier en Fraanje geven de patiënten informatie over wat er kan veranderen in intimiteit en seksualiteit, maar geven ook praktische tips: ‘Als iemand bijvoorbeeld een verminderde handfunctie heeft en daardoor niet meer kan masturberen, dan attenderen we hem of haar op vibrators die dan handig kunnen zijn. En voor iemand die graag op de zij wil liggen, maar geen goede rompbalans meer heeft, kun je kussens in de rug leggen, zodat hij ondersteund wordt. Fraanje denkt dat verpleegkundigen weinig aandacht hebben voor seksualiteit, omdat ze niet goed weten hoe ze het gesprek moeten openen. ‘Er zijn ook speciale gesprekstechnieken voor, die je net moet weten.’ Ook worden signalen van de patiënt vaak gemist: ‘Als een patiënt bijvoorbeeld een grapje maakt. Zoals bij de wasbeurt: “Ja, hij doet het ’s ochtends helaas niet meer.” Daar moet je als verpleegkundige alert op zijn.’ Ook wordt er volgens de verpleegkundigen op opleidingen te weinig aandacht besteed aan seksualiteit bij patiënten. Pontier: ‘En dat is jammer, want het draagt bij aan een betere kwaliteit van leven.’ Daarnaast denken ze dat tijdgebrek ook een belangrijke oorzaak us. Dat verpleegkundigen het niet bij hun taak vinden horen om het over sekualiteit en intimiteit te hebben, vinden ze onzin: ‘Je informeert toch ook naar intieme zaken zoals de stoelgang? Waarom zou dat dan anders zijn?’ 

Hoe kun je seksualiteit bespreekbaar maken met de patiënt? Hester Pontier heeft acht handige tips. Naar de tips >>