Vochtbeperking bij hartfalen is niet noodzakelijk

Casus
Patiënten met (acuut) hartfalen krijgen in het Martini Ziekenhuis standaard een vochtbeperking van 1500 ml, in overeenstemming met de multidisciplinaire richtlijn Hartfalen uit 2010. Is deze beperking wel nodig en heeft het effect op de behandeling?

1. Formuleer je vraag
[P=patiënt, etc. like in previous issues]
P Patiënten met decompensatio cordis/hartfalen
I Vochtbeperking van 1500 ml
C Onbeperkt drinken
O Comfort patiënten, aantal heropnames

2. Zoekstrategie
In PubMed en Cochrane werd gezocht naar artikelen gepubliceerd tussen 2006 t/m 2015 met de zoektermen congestive heart failure, fluid restriction, liberal fluid intake, heart dysfunction. Dat leverde vijf bruikbare artikelen op: twee reviews1,5, één RCT2, één clinical trial3, één randomized cross-over study.4 In de review1 zijn de uitkomsten van artikel 2 en 4 mee beoordeeld.

Wil jij je EBP skills verbeteren? Kom dan naar het symposium ‘EBP in 1 dag’ dat op 10 mei 2016 plaatsvindt in Ede. Daar doorlopen beginners op interactieve wijze de vijf stappen van EBP:
– Hoe bepaal je de juiste zoekvraag?
– Hoe beoordeel je wetenschappelijke artikelen?
– Hoe vertaal je evidence naar de praktijk?
Er is ook een programma voor gevorderden dus meld je snel aan! Lees meer>>

3 Beoordeling
De review1 omvatte zes RCT’s met in totaal 751 patiënten: twee trials bij gedecompenseerd hartfalen en vier bij gecompenseerd hartfalen, zonder informatie over de linker ventrikel ejectie fractie (LVEF). Een vochtbeperking van 0.8-1,5 l/dag gaf geen significante verschillen in heropnames, mortaliteit, gevoel van dorst, behandeling met IV-diuretica en bloeduitslagen (natrium, kreatinine, BNP) ten opzichte van onbeperkte vochtinname.
In de geblindeerde RCT2 met 75 patiënten (gemiddelde LVEF <45%) had de interventiegroep (n=38) 800 ml/dag en een Na-beperking van 800 mgr/dag. De controlegroep (n=37) had een minimale intake van 2500 ml/dag en een natriumbeperking van 3-5 gr/dag. Er waren geen significante verschillen in opnameduur/heropnames, gewichtsverlies, labwaarden en diureticagebruik. Wel had de interventiegroep meer dorst en een hoger BNP, wat de kans op opname verhoogde.
In de clinical trial3 werden twee groepen vergeleken van in totaal 74 patiënten met CHF (chronisch hartfalen) met LVEF <45% in stabiele conditie zonder klinische tekenen van overload aan vocht. Interventiegroep 1 mocht 1500 ml/dag. Interventiegroep 2 kreeg 30-35 ml/kg/dag. Er waren geen significante verschillen in kwaliteit van leven, psychische capaciteit of veranderingen in gewicht.
De randomized cross-over study4 omvatte74 patiënten met een milde tot matige CHF en een LVEF van <45%. Interventiegroep 1 kreeg maximaal 1500 ml per dag, interventiegroep 2 30-35 ml/kg/dag. Groep 2 had, onafhankelijk van lichaamsgewicht, minder dorst. Er waren geen andere verschillen.
De meta-analyse5 over 816 patiënten besloeg zes studies met een vochtbeperking van 0,8-1,5 l/dag of een vrije vochtinname. Er waren geen verschillen in ernst van hartfalen, heropnames of sterfte tussen vochtbeperking of onbeperkte vochtinname.

4. Conclusie en toepassing
Uit elk onderzoek komt naar voren dat vrij drinken geen ongunstig effect lijkt te hebben bij hartfalenpatiënten. Maar niet in elk onderzoek wordt de LVEF beschreven, en soms verschilt de uitgangswaarde van de LVEF. En elk onderzoek kijkt naar een ander aspect zoals sterfte, heropnames, gevoel van dorst, gewicht en kwaliteit van leven. Verder onderzoek zal een beter totaalbeeld moeten geven.

5 . Evaluatie
De verschillen in medische en klinische uitkomsten tussen vochtbeperking en vrij drinken zijn klein of zelfs afwezig. Dit is vooral onderbouwd bij stabiel hartfalen. Patiënten drinken vrijwel allemaal niet erg veel, maar door een vochtbeperking neemt het dorstgevoel toe.

* Henderika Stobbe is verpleegkundige op de afdeling cardiologie in het Martini Ziekenhuis in Groningen

Nee, een vochtbeperking bij patiënten met stabiel hartfalen is niet noodzakelijk, vochtbeperking bij acuut hartfalen is onvoldoende onderzocht

Noten 
1 Li Y, Fu B, Qian X. Liberal versus restricted fluid administration in heart failure patients. A systematic review and meta-analysis of randomized trials. Int Heart J. 2015;56(2):192-5.
2 Aliti GB, Rabelo ER, et al. Aggressive fluid and sodium restriction in acute decompensated heart failure: a randomized clinical trial. JAMA Intern Med. 2013 24 Jun 24;173(12):1058-64.
3 Holst M, Strömberg A, et al. Description of self-reported fluid intake and its effects on body weight, symptoms, quality of life and physical capacity in patients with stable chronic heart failure. J Clin Nurs. 2008 Sep;17(17):2318-26.
4 Holst M, Strömberg A, et al. Liberal versus restricted fluid prescription in stabilized patients with chronic heart failure: result of a randomized cross-over study of the effects on health-related quality of life, physical capacity, thirst and morbidity. Scand Cardiovasc J. 2008 Oct;42(5):316-22.
5 De Vecchis R, Baldi C, et al. Effects of limiting fluid intake on clinical and laboratory outcomes in patients with heart failure: Results of a meta-analysis of randomized controlled trials. Herz. 2015 Aug 21 (epub ahead of print).