Zomerse spoedgevallen en interventies

Foto: ambulancepersoneel verleent eerste hulp op de Nijmeegse Vierdaagse in 2006 (ANP).

1. Glas- of steenverwonding
Vooral voetverwondingen door stappen in glas, blik of op scherpe steenrand. De patiënt meldt zich met een open –soms nog bloedende – wond, waar mogelijk ook nog straatvuil of zand in zit.

Verpleegkundige aanpak
* Wond reinigen met desinfectans of mild wondreinigingsmiddel, zoals Isobetadine® of cetrimide (Cetavlon®).
* Bloeding stelpen door compressie. Zonodig de voet hooghouden. Anders checken of je wellicht te maken hebt met een arteriële bloeding.
* Wondranden van een oppervlakkige wond tegen elkaar duwen, licht Isobetadine® zalf opbrengen, daarna een hechtpleister. Bij een moeilijk te stelpen bloeding eventueel een drukverband aanleggen.
* Bij diepe en/of rafelige wond assisteren bij de chirurgische wondhechting. Daarna steriel (vet) gaaskompres met Isobetadine® zalf op de wond, vervolgens verbinden met bijvoorbeeld Mepor® verband.
* Advies: een dag of drie, vier de voet drooghouden. Ongeveer een week, tot de wond dicht is, niet mee in het water (verweking van de huid vertraagt wondherstel) of op het strand (infectiegevaar) te komen.
* Tetanusvaccinatie: langer dan vijf jaar geleden, dan opnieuw.

2. Onwel worden (bijvoorbeeld een zonnesteek)
Ouderen en ook fervente sporters kunnen in de zomer gemakkelijk uitgedroogd raken en daardoor onwel worden. Deze patiënten worden bijna altijd door de ambulance binnengebracht na syncopes, voelen zich moe, zijn angstig, soms ook in de war en maken zich zichtbaar zorgen.

Verpleegkundige aanpak
* Aansluiten op monitor en hartritme, polsfrequentie, bloeddruk, ademhaling en zuurstofsaturatie controleren, daarna ECG (laten) maken.
* Glucose prikken en bloed afnemen. Bij laag bloedglucosegehalte 100 cc glucose toedienen (5%, 10%, 20% of 30%, afhankelijk van labuitslag en advies van arts).
* Zieke sporters die verward overkomen zijn vaak gedehydrateerd: dan vocht toedienen. Waakinfuus laten druppelen.
* Bij oudere mensen infuusnaald inbrengen om bloed af te nemen. Verder even niets (wél waakinfuus geven) totdat de oorzaak bekend is.
* Ondersteuning van patiënt en familie: geruststellen, duidelijke informatie geven.

3. Spaakverwonding/fietsvoetje
Bij een spaakverwonding is sprake van een zeer pijnlijke voetverwonding, die er angstwekkend uitziet, en een patiëntje dat meestal erg overstuur is.

Verpleegkundige aanpak
* Pijnmedicatie: paracetamol, bijvoorbeeld 500 mg (dosering afhankelijk van gewicht), bij kleine kinderen als zetpil of drankje.
* Aandacht geven en geruststellen, ook de ouders, die (vooral door schuldgevoelens) eveneens erg overstuur zijn.
* Het beschadigde voetje, meestal flinke schaafwond of ontvelling, reinigen met desinfectans, bijvoorbeeld Isobetadine® of cetrimide (Cetavlon®) (prikt niet).
* Altijd röntgenfoto aanvragen (om fractuur uit te sluiten).
* Indien géén fractuur: verbinden met een steriel vet gaasje. Daarop een droog hydrofiel gaasje en een elastisch zwachtelverband.
* Bij fractuur, bijvoorbeeld enkelfractuur: gipsatelle (gipsspalk) aanleggen.

4. Schaafwonden
Schaafwonden komen vooral voor na valpartijen met (race)fiets, scooter of motor. Patiënt meldt zich met ontvelde huid en (vaak hevige) pijnklachten.

Verpleegkundige aanpak
* Beschadigde huidoppervlak voorzichtig reinigen (schrobben is pijnlijk!) met steriel kompres met desinfectans of een mild steriel reinigingsmiddel, zoals cetrimide (Cetavlon®) of Confosept® zuurstofwater.
* Oppervlakkige schaafwonden niet verder behandelen en ‘aan de lucht’ laten drogen (korstvorming binnen halve dag ).
* In België kan spoedarts adviseren om de wond aan te stippen met Eosine® en niet te bedekken met verband.
* Op diepere schaafwonden steriel kompres met Isobetadinezalf® aanbrengen, Mepor® verband en daar omheen een elastisch zwachtelverband.
* Pijnmedicatie: paracetamol, startdosis 1 gram, daarna 500 mg (bij kinderen dosering afhankelijk van lichaamsgewicht).
* Tetanusvaccinatie: langer dan vijf jaar geleden, dan opnieuw.

5. Barbecueverbranding
Bij de eerste opvang van patiënten met barbecueverbrandingen ligt de nadruk op koelen, bijvoorbeeld met een nat laken.

Verpleegkundige aanpak
* Verbrande huid(delen) eerst minimaal twintig minuten koelen onder lauwwarme branddouche, in bak lauwwarm water (handen/voeten) of er steriele brandwondkompressen (koelend, antiseptisch en pijnstillend) op leggen.
* Eerste- en tweedegraads brandwonden droogdeppen met steriele gazen. Daarna afdekken met vette gazen en verbinden.
* Op eerste- en tweedegraads brandwonden in gezicht met steriele houten spatel of wegwerphandschoen voorzichtig steriele vaseline aanbrengen. Gebruikt potje meegeven, zodat de patiënt hier thuis mee door kan gaan.
* Op kleine derdegraads brandwonden (tot de grootte van een euro) Flammazine®zalf aanbrengen, daarna steriel gaasje plus wattenverband. Bij grotere derdegraads brandwonden is chirurgische interventie noodzakelijk.
* Pijnmedicatie: intramusculair Voltaren® 75 mg of oraal paracetamol 500 mg (tot 6x per dag). Opstartdosis: 1 gram.

6. Insectensteken
Insectensteken geven vaak slechts lokale problemen: roodheid, zwelling, plaatselijke irritatie en pijn, af en toe een anafylactische reactie. Vraag een patiënt altijd naar eerdere (allergische) reacties, of hij het insect heeft herkend en hoe lang geleden hij is gestoken.

Verpleegkundige aanpak
*Angel verwijderen.
*Bij pijn en zwelling: lokale koeling en eventueel paracetamol, diclofenac of ibuprofen. Bij een uitgebreide locale reactie: een antihistaminicum po: cetirizine (Zyrtec®) 10 mg 1dd. of clemastine (Tavegil® 2dd 1 mg).
*Bij ernstige jeuk: Azaronzalf® (vrij verkrijgbaar) of op recept Nestosyl® of lidocaïne/levomentholzalf.

Bij een lokale infectie:
*Goed debridement en Pov-I gaas.=kan ik niet vinden via Google, is dit een merknaam? wat is de soortnaam dan? En hoe is de precieze schrijfwijze?
* De grenzen van de roodheid aftekenen, eventueel een nat verband.
*Eventueel antibioticazalf (fusidinezuur) op de wond brengen, (in plaats van Pov-I).
*Bij een infectie: controle op de poli.

Bij een anafylactische reactie:
* Bij verschijnselen binnen 15-20 minuten de patiënt een uur lang observeren. Daarna treedt anafylaxie vrijwel nooit meer op.
* Bij circulatie/ventilatieproblemen: zuurstof, 0.5ml epinefrine (Adrenaline® 0.1%) sc, IV-toegang.
* Rond de opening van de steek ook 0.5ml epinefrine (Adrenaline® 0.1%).
* Klaarleggen: spuit met epinefrine (Adrenaline® 0.1%), 2 ml clemastine (Tavegil®), dexamethason 10mg in 1 ml.
* Bij inspiratoire stridor: salbutamol (Ventolin®aerosol).

7. Alcoholvergiftiging bij jongeren
Verpleegkundige aanpak
*Patiënt in zijligging verplegen in verband met risico op aspiratie.
*Is hij gevallen, dan lichamelijk onderzoek.
*Andere oorzaken van de coma uitsluiten, bijvoorbeeld neurologische problemen of een ontregelde suikerspiegel.
*Afname lab: minstens ethanolspiegel / glucose.
*Intraveneuze toegangsweg met ruim infuusbeleid.
*Wekadvies, regelmatig EMV-controles in opdracht van arts.
*Bij minderjarigen: ouders waarschuwen. Eventueel verwijzen naar alcoholpoli.

Uit: Zomerzorgen, Verplegen tijdens de zomermaanden, Nursing juni 2009. Met dank aan: Frans de Voeght, hoofd SEH Medisch Centrum Haaglanden en voorzitter van de Nederlandse Vereniging Spoedeisende Hulp Verpleegkundigen.