Verplegen van verstandelijk beperkte patiënten doe je zo

Van verpleegkundigen en artsen vraagt een ziekenhuisopname van een patiënt met een verstandelijke beperking speciale aandacht. Om die reden ontwikkelde het Platform VG Noord-Brabant de ‘Wegwijzer voor ouders en persoonlijk begeleiders’ en ‘Aanbevelingen’ voor onder meer verpleegkundigen en artsen. Zodat de ziekenhuiszorg voor mensen met een verstandelijke beperking drastisch kan verbeteren. Een aantal tips om goede en op het individu afgestemde zorg te kunnen bieden.

Bij opname / kennismaking

– Bij een geplande opname komt de cliënt soms van tevoren een kijkje nemen op de afdeling. Een zogenaamde vroegtijdige anamnese geeft alvast een beeld van de cliënt en de mogelijkheid om je te verdiepen in de handicap en eventuele gedragsproblematiek.
– Gebeurt dat niet, zorg dan bij opname voor een ‘warme’ overdracht met de cliënt en begeleider (van de woonvorm, of een familielid). Neem de tijd om kennis te maken en informatie uit te wisselen. In overleg kan de begeleider of familie van de cliënt (een deel van) de zorgtaken uitvoeren en de patiënt tijdens onderzoek en behandeling begeleiden. Neem dus de tijd om handelingen voor te doen, zodat iedereen goed is voorbereid.
– Benut de kennis en ervaring van de familie van de patiënt en/of de begeleider van de woonvorm! Zij kennen de patiënt goed en merken signalen van ongemak bij de patiënt eerder op. Hoe reageert deze patiënt op spanning? Waar wordt hij rustig van? Vraag daarnaast bij opname altijd naar gewoontes, pijnbeleving, communicatie, medicatie, et cetera.

Communicatie met patiënt met verstandelijke beperking

– Verdiep je in de verstandelijke leeftijd van de cliënt, de kenmerken behorend bij zijn IQ, zijn referentiekader is met betrekking tot ziekte en dood.
– Pas je taalgebruik aan op het niveau van de patiënt. Bijzinnen, moeilijke woorden (inclusief verpleegkundig jargon), metaforen en ontkenningen en suggestieve vragen kunnen leiden tot verwarring. Spreek de patiënt aan zoals je bij een kind van die leeftijd zou doen, maar vergeet niet dat een volwassen verstandelijk beperkte patiënt ook de autonomie verdient van een volwassene. Dus gebruik eenvoudige taal, maar benader hem niet betuttelend of denigrerend.
– Besef dat behalve woordenschat en taalbegrip ook andere vaardigheden niet of beperkt ontwikkeld kunnen zijn. Denk aan beperkt of afwezig tijdsbesef, verminderd vermogen om fantasie en realiteit te onderscheiden en verminderd besef van oorzaak-gevolg.
– Bij diep verstandelijk gehandicapten is verbale communicatie meestal niet mogelijk. Toch is het belangrijk om tegen hen te praten. Dit werkt geruststellend en zo is er toch contact.
– Voor verstandelijk gehandicapten is non-verbale communicatie, zoals aanraken, knuffelen, belangrijk. Bij opname in het ziekenhuis is het niet de bedoeling dat patiënten knuffelen of snoezelen, maar even een hand vastpakken of een arm om de schouder moet kunnen.

Zorg voor patiënt met verstandelijke beperking

– Zorg voor een goede structuur. De meeste patiënten deinen ‘gewoon’ mee op de dagstructuur van het ziekenhuis, maar voor deze patiëntengroep is die vaak onoverzichtelijk en abstract. Probeer daarom een dagprogramma te maken met de grote lijnen: wanneer krijgt hij bezoek, wanneer medicatie, wanneer is de artsenvisite, et cetera.
– Een eenpersoonskamer is niet per se nodig. Sterker nog: plaats de patiënt als het enigszins kan op een reguliere kamer en behandel hem zoveel mogelijk als een ‘gewone’ patiënt.
– Wees alert op hoe de cliënt eet en drinkt (zelfstandig of met hulp) zodat je de juiste hulp kunt geven en of de cliënt voldoende eet of drinkt.
– Mensen met een verstandelijke beperking zijn vaak gevoelig(er) voor medicatiebijwerkingen. Vraag daarom altijd expliciet naar alle gebruikte medicatie.

Meer informatie en tips?
Platform VG Noord-Brabant ontwikkelde samen met ouders, vertegenwoordigers van woon-/zorginstellingen en ziekenhuizen de ‘Wegwijzer voor ouders en persoonlijk begeleiders’ en ‘Aanbevelingen voor zorgverleners’. Dit zijn hulpmiddelen om de zorg en behandeling af te kunnen stemmen op de zorgbehoefte en het gedrag van een verstandelijk beperkte cliënt vóór, tijdens en na een ziekenhuisopname. Je kunt de producten downloaden via www.platformvgzuidoostbrabant.nl