Versterk medicatie-effect door juist te communiceren

In haar promotieonderzoek bestudeerde Peerdeman* onder andere het effect van instructies en verbeelding op pijn. In een van de studies moesten proefpersonen hun hand in een bak met ijskoud water houden – zo koud, dat het pijn doet. Wat bleek: als ze zich van te voren hadden voorgesteld dat het minder pijn zou doen met een warme, waterdichte handschoen aan, dan deed het ook minder pijn. Een interessante uitkomst, maar hoe vertaalt het zich naar de praktijk? We vroegen het aan Peerdeman.

1 Wat kunnen verpleegkundigen leren van jouw promotieonderzoek?

‘Het belangrijkste is dat je je als verpleegkundige ervan bewust bent dat de informatie die jij geeft over medicatie, de effectiviteit ervan beïnvloedt. Het gaat niet alleen maar om de werkzame stoffen van een medicijn, maar ook om de verwachtingen die de patiënt heeft. En die kun je als verpleegkundige beïnvloeden. We kennen natuurlijk het placebo-effect: dat een geneesmiddel zonder werkzame stoffen toch effect heeft, doordat iemand verwacht dat het werkt. Maar uit de literatuur blijkt dat een soortgelijk effect ook bestaat bij echte geneesmiddelen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat intraveneuze morfine een sterker pijnstillende effect heeft wanneer de patiënt weet dat er morfine in het infuus zit, dan wanneer hij daar niet van op de hoogte is.’

2 Welke informatie kun je het beste geven over medicatie?

‘Als je de effecten van medicatie wil versterken dan is het belangrijk dat je positieve informatie geeft. Een zin die je zou kunnen gebruiken is bijvoorbeeld: “Van het medicijn dat u net heeft gekregen, is bekend dat het bij veel mensen de pijn sterk verlicht.” Je moet natuurlijk wel eerlijk blijven in je communicatie. Dus baseer wat je zegt op wat er over een medicijn bekend is en op jouw eigen ervaringen als professional.’

3 Zijn er ook dingen die je beter niet kunt zeggen?

‘Ja, want het placebo-effect heeft ook een tegenhanger: het nocebo-effect.  Als je niet oplet, kun je met jouw communicatie juist negatieve verwachtingen wekken. Door te horen of lezen over bijwerkingen, kunnen patiënten daadwerkelijk meer bijwerkingen ervaren. Om dit te voorkomen zou je het liefst helemaal niks zeggen over bijwerkingen. Maar ja, zomaar informatie verzwijgen is natuurlijk geen optie. Wel zou je hierover afspraken kunnen maken met de patiënt, dat je bijvoorbeeld alleen de bijwerkingen noemt die bij veel mensen voorkomen en de zeldzame bijwerkingen niet. Maak dan wel duidelijk dat de patiënt bij plotselinge heftige  klachten aan de bel moet trekken. Ook kan het helpen om mensen te informeren over de werking van nocebo-effecten.’