5 vragen over omgaan met dementie in het ziekenhuis

Patiënten met dementie in het ziekenhuis krijgen nog vaak een urineverblijfskatheter, sederende medicatie of bewegingsbeperkingen. Dat bleek uit onderzoek van verpleegkundige Annette Keuning. Wat kunnen we uit het onderzoek leren?

Hoe verlenen verpleegkundigen zorg aan patiënten met dementie in het ziekenhuis, en hoe ervaren zij de zorg die ze verlenen? Dat onderzocht verpleegkundige, docent en verplegingswetenschapper Annette Keuning aan de hand van een vragenlijst.¹ 542 ziekenhuisverpleegkundigen vulden de lijst in. We voelen haar aan de tand over haar onderzoek.

1 Wat waren de bevindingen uit je onderzoek?

‘De helft van de verpleegkundigen gaf aan zelden activiteiten te organiseren als interventie om een delier te voorkomen en gebruikt daarnaast vaak urineverblijfskatheters bij patiënten met dementie, terwijl die onrust, agitatie en infecties kunnen veroorzaken.

Bijna tweederde gebruikt vaak sederende medicatie als vrijheidsbeperkende maatregel. Daarnaast gaf bijna een derde van de verpleegkundigen aan vaak of altijd bewegingsbeperkingen toe te passen bij patiënten met dementie.

Verpleegkundigen voelden zich het meest verantwoordelijk voor het ontstaan van decubitus en het regelen van ontslag voor patiënten met dementie. Ze voelden zich het minst verantwoordelijk voor gedragsproblemen, urineweginfecties en de ontwikkeling van een delier bij patiënten met dementie.

Hiernaast geeft meer dan de helft van de verpleegkundigen aan dat er in de planning onvoldoende rekening wordt gehouden met het aantal aanwezige patiënten met dementie.’

2 Had je deze uitkomsten verwacht?

‘Nee, eigenlijk niet. Het was niet het beeld dat ik zelf ken uit het ziekenhuis. Ik zie dat het gebruik van lijnen vaak tot het minimum beperkt wordt. Ik schrok ook wel dat er zo vaak sederende medicatie wordt ingezet. Dit zou de laatste stap moeten zijn van alle stappen die je zet om onrust bij patiënten te voorkomen.’

3 Welke maatregelen kun je beter inzetten bij patiënten met dementie in het ziekenhuis?

‘Na een operatie is het – zoals bekend – belangrijk een katheter snel te verwijderen. Overweeg intermitterend katheteriseren als de patiënt nog niet zonder katheter kan. Dat geeft minder onrust en minder kans op infecties.

Je kunt daarnaast denken aan het inzetten van vrijwilligers of mantelzorgers. Die kunnen sneller inspelen op signalen van veranderd gedrag.

Verder zijn er natuurlijk camera’s of sensoren mogelijk die een seintje geven als de patiënt uit bed stapt. Maak de kamer en afdeling verder zo dementievriendelijk mogelijk, met bijvoorbeeld spullen van thuis, een dementieklok, duidelijke routes en pictogrammen op de deuren.

We zijn vanuit Vilans gestart met het ontwikkelen van een toolbox over dementie voor ziekenhuizen. Als mensen hun ziekenhuis dementievriendelijker willen maken, kunnen ze zich melden bij mij en aansluiten bij een leernetwerk dat we op willen zetten. Ook kunnen ze vragen stellen aan de werkgroep dementievriendelijke ziekenhuizen van Vilans.’

4 Waarom denk je dat nu toch vaak andere maatregelen worden gebruikt?

‘Verpleegkundigen geven aan dat ze onvoldoende geschoold zijn in omgaan met patiënten met dementie. Er wordt ook weinig rekening gehouden met het aantal mensen met cognitieve problemen bij het indelen van de dienst. Bij de zorgzwaarte van patiënten wordt voornamelijk gekeken naar lichamelijke problemen.

Ik denk ook dat het type verpleegkundige dat in het ziekenhuis werkt vaak gericht is op snel werken. En niet iedereen heeft affiniteit met deze doelgroep. Bovendien speelt tijdgebrek een rol, zeker met het hoge ziekteverzuim en de tekorten in de zorg.

Verpleegkundigen doen ontzettend hun best om zorg te geven aan mensen met dementie, maar vaak lukt het door de omstandigheden niet.’

5 Hoe kan de zorg voor patiënten met dementie in het ziekenhuis beter?

‘De inrichting kan ook anders: misschien moeten patiënten niet meer per ziektebeeld worden ingedeeld, maar per type zorg dat zij nodig hebben. Mensen met dementie dus bij elkaar, zoals mantelzorgers dat ook graag zien.

Ik zou ook heel graag willen dat meer ziekenhuizen plekken inrichten waar patiënten met dementie en andere kwetsbare ouderen activiteiten kunnen doen. Dat kan meer structuur in de dag geven, daarnaast is afleiding en beweging goed.’

Noot

1 Keuning-Plantinga, A, Roodbol PF, Krijnen WP & Finnema EJ. Nurses’ perceptions in caring for people with dementia in Dutch acute hospitals. Journal of clinical nursing. 2022; 31(13-14), 1800–1816.