‘Melatonine is niet onschuldig’

De rechtbank in Den Haag haalde onlangs een streep door het besluit van de Inspectie Gezondheidszorg (IGZ) dat voor pillen met een dosering boven de 0,3 mg een recept van de huisarts nodig was. Een teleurstellend vonnis voor Miriam Gruppelaar. Zij is verpleegkundig specialist bij het slaapcentrum van Ziekenhuisgroep Twente, en betrokken bij de nieuwe richtlijn over slaapproblemen bij ouderen.

Melatonine blijft dus een vrij verkrijgbaar middel, hoe vind je dat?
‘Ongelooflijk jammer. Omdat het vrij verkrijgbaar is, denken mensen dat het een onschuldig middel is, maar dat is het niet. Ook huisartsen schrijven het veel te makkelijk voor, en dan ook nog in te hoge doseringen van 5 mg of hoger, zelfs aan kinderen. Huisartsen schrijven steeds minder benzodiazepinen voor en steeds vaker melatonine, sinds benzo’s niet meer worden vergoed.’

Verpleegkundigen zijn grootverbruikers van melatonine, zo bleek uit een poll van Nursing. Van de verpleegkundigen die nachtdiensten draaien, slikt een op de vijf geregeld een vrij verkrijgbaar middel als melatonine. Lees verder>>

Waarom is het geen onschuldig middel?
‘Er is nog weinig bekend over wat melatonine op de lange termijn voor effecten heeft. Wat we wel al zien is dat bij fout gebruik, als het middel op een verkeerd tijdstip wordt ingenomen of in een te hoge dosering, de biologische klok ontregeld kan raken. Zo zie ik geregeld mensen bij wie verkeerd gebruik leidt tot meer vermoeidheid overdag. Wat gebeurt er? Ze slikken op eigen houtje melatonine, het werkt niet en vervolgens verhogen ze zelf de dosering. Bovendien werkt melatonine in veel gevallen niet. Het werkt alleen als een tekort aan melatonine of een ontregeling van de biologische klok het slaapprobleem veroorzaakt. Bij mensen die wakker liggen vanwege slaapapneu of pijnklachten of omdat ze liggen te piekeren, heeft het geen effect.’

In de richtlijn slaapproblemen bij ouderen (1) wordt melatonine als eerste keus genoemd als het gaat om slaapmedicatie, is dat niet verwarrend?
‘Eerste keus is helemaal geen medicatie en de oorzaak van het slaapprobleem aanpakken. Als er toch medicatie wordt gegeven, dan is melatonine het middel van eerste keus. Mits het onder medische begeleiding en goed wordt ingenomen, dat wil zeggen op een vast tijdstip. Het juiste moment van innemen luistert heel nauw. Dat is niet vlak voor het slapengaan, zoals vaak ten onrechte wordt gedacht, en trouwens ook fout in sommige bijsluiters staat. Bovendien wisselt het moment van slapengaan en dan werkt het middel alleen maar averechts. Melatonine moet ingenomen op een vast tijdstip, een aantal uur voordat de eigen melatonineproductie op gang komt.’

Het moment waarop de melatonineproductie op gang komt, verschilt van persoon tot persoon en is via een speekseltest te meten. Via de website Melatoninecheck, opgezet door de slaappoli van Ziekenhuis Gelderse Vallei, kunnen medische professionals een melatoninecheck aanvragen. Ook Medlon doet deze test.

1) Richtlijn slaapproblemen bij ouderen 2015