‘Morfine bespoedigt het sterven niet’

Dat blijkt uit onderzoek van internist-intensivist Jelle Epker van het Erasmus MC, die deze maand is gepromoveerd op zijn proefschrift ‘De dood en sterven op de Intensive Care; praktische zaken en ethische dilemma’s vanuit een Nederlands perspectief’.

‘Morfine zorgt voor rust’

Wanneer morfine wordt toegediend om pijn te bestrijden, zal het lichaam van de zeer ernstig zieke patiënt zich kunnen ontspannen, waardoor het minder snel uitgeput raakt. ‘Pijn is stress, en door stress verbruikt het lichaam meer zuurstof, waardoor het kaarsje sneller opbrandt,’ legt Epker uit. ‘Bij gebruik van een afgewogen dosis morfine, dikwijls in combinatie met een slaapmiddel, komt het lichaam tot rust en duurt het juist iets langer eer de patiënt overlijdt.’

‘Van morfine word ik een zombie,’ en andere misverstanden over pijn lees je in dit artikel>>>

Waardige stervenfase

Epker onderzocht de effectiviteit van het in 2007 ingestelde protocol voor End of Life Care op de IC. De beroepsgroep van de intensivisten stelde het protocol vast op basis van binnen- en buitenlandse literatuur. Het effect en de werkbaarheid in de Nederlandse situatie zijn nu voor het eerst onderzocht. Epkers conclusie is dat de richtlijn patiënten in hun laatste levensfase de gelegenheid biedt om op een waardige manier te overlijden op Nederlandse IC-afdelingen. Voor artsen blijkt het protocol bovendien werkbaar. In de onderzochte ziekenhuizen wordt het protocol dan ook goed gevolgd.

Het onderzoek

Op de Nederlandse IC’s komt ongeveer 15 procent van de patiënten te overlijden. Op academische IC’s ligt dat percentage iets hoger vanwege de complexiteit van de patiënten die daar worden behandeld. Bij 87 procent van de sterfgevallen heeft de medische staf het besluit genomen de behandeling te staken. De overige 13 procent  overlijdt tijdens de behandeling, bijvoorbeeld door een acute hartstilstand, of door een bloeding. De gemiddelde leeftijd van de onderzochte IC-patiëntenpopulatie is 70 jaar. Gemiddeld liggen zij 6,95 dagen op de IC. Vaak hebben zij drie tot vier organen die falen. De patiënt ligt in coma, de nieren werken niet, de longen moeten beademend worden, de bloeddruk is instabiel, het hart heeft ritmeproblemen, er zijn stollingsstoornissen, en ga zo maar door.

Snel overlijden

‘Op het moment dat je dan de behandeling staakt, overlijden deze mensen snel. Ongeveer vijftig procent overlijdt al binnen een half uur en binnen één uur is tachtig procent van deze patiënten overleden.’ De grootste voorspeller voor snel overlijden is de beademingsdruk die nodig is om de patiënt nog van zuurstof te kunnen voorzien, hoe hoger die is, des te sneller komt de patiënt te overlijden als de IC-behandeling gestaakt wordt. (ErasmusMC)