Helpt chloorhexidine tegen infecties na hartoperatie?

Casus
Je verzorgt een pas geopereerde hartpatiënt. Volgens protocol laat je de man zijn mond spoelen en zijn neusgaten insmeren met chloorhexidinehoudende middelen. Hij vindt het nogal vervelend. Je legt uit dat het belangrijk is voor hem om geen ziekenhuisinfectie, zoals longontsteking of wondinfectie, op te lopen. En dat mond en neus de belangrijkste bronnen zijn voor bacteriën die deze infecties veroorzaken. Je weet hem te overtuigen, maar vraagt jezelf tegelijkertijd ook af of je uitleg wel klopt. Op andere chirurgische afdelingen wordt immers niet postoperatief gespoeld en gesmeerd met chloorhexidine. Je besluit het uit te zoeken.

1. Formuleer de vraag
(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O= uitkomst)
P Postoperatieve patiënt na een hartoperatie
I Desinfectie met chloorhexidinehoudende middelen
C Geen desinfectie
O Ziekenhuisinfectie

2a. Zoekstrategie
Met de zoektermen cardiac, chlorhexidine, nosocomial infection gezocht in de TRIP Database en PubMed (via internet, medische bibliotheek).
 
2b. Opbrengst zoekstrategie
PubMed blijkt (een Engelstalige2 en een Nederlandstalig versie3 van) een artikel te bevatten dat deze vraag precies beantwoordt, en een samenvatting in Evidence Based Nursing.4

3a. Beoordeling methode
Het gevonden artikel is een gerandomiseerd vergelijkend onderzoek uitgevoerd in Nederland. Na beoordeling met de kwaliteitschecklist van www.cochrane.nl blijkt dit een zeer goed uitgevoerde studie, die op bijna alle punten goed scoort. Zo is er gerandomiseerd met een computer en daardoor waren ook de onderzoekers niet op de hoogte van de volgorde van randomisatie. Daarnaast waren patiënten, artsen en verpleegkundigen geblindeerd doordat de placebomedicatie vergelijkbaar was wat betreft kleur, smaak en geur. Verder berekenden de onderzoekers hoeveel patiënten er nodig waren om een betrouwbaar antwoord te kunnen geven op de vraagstelling. Je verifieert je eigen kritische beoordeling door de samenvatting van het artikel – met daarin de kritische beoordeling van een internationaal erkende onderzoeksdeskundige – in Evidence Based Nursing te lezen.

3b. Beoordeling resultaten
In deze studie is het al dan niet optreden van een ziekenhuisinfectie gemeten bij bijna 1000 mensen. In de groep behandeld met chloorhexidinemondspoeling en -neusgel ontwikkelde 19,8% van de patiënten een ziekenhuisinfectie. In de controlegroep, die de placebomedicatie kreeg, was dat 26,2%. Dit levert een significant verschil op van 6,4% minder ziekenhuisinfecties bij gebruik van mondspoeling en neusgel.

4. Conclusie en praktijk
De gevonden studie is zeer goed uitgevoerd en laat zien dat toepassing van chloorhexidinehoudende middelen het aantal ziekenhuisinfecties betrouwbaar kan verminderen. Omdat patiënten die preventief selectieve darmdecontaminatie kregen en hoogrisicopatiënten niet mee mochten doen aan de studie, is niet duidelijk of het voor deze patiëntengroepen een zelfde vermindering van het aantal infecties zal geven.

Ja: Desinfectie van mond en neus met chloorhexidine vermindert de kans op infectie bij postoperatieve hartpatiënten.

Tekst: Hester Vermeulen1

Noten
1 Projectleider van de afdeling Kwaliteit en Proces Innovatie AMC Amsterdam, docent EBP aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en lid lectoraat Evidence-Based Nursing HvA, contact: h.vermeulen@amc.uva.nl.
2 Segers P, Speekenbrink RG, Ubbink DT, van Ogtrop ML, de Mol BA. Prevention of nosocomial infection in cardiac surgery by decontamination of the nasopharynx and oropharynx with chlorhexidine gluconate: a randomized controlled trial. JAMA. 2006 Nov 22;296(20):2460-6.
3 Segers P, Speekenbrink RG, Ubbink DT, van Ogtrop ML, de Mol BA. Preventie van ziekenhuisinfecties na hartoperaties door decontaminatie van de naso- en orofarynx met chloorhexidine; prospectief, gerandomiseerd onderzoek Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 2008 Mar 29;152(13):760-7.
4 Decontamination of the nasopharynx and oropharynx with chlorhexidine reduced nosocomial infections in cardiac surgery. Gina Maiocco and Jane Brosnahan (commentator) Evidence Based Nursing 2007 10:115.