Blog Rob: 'Sterven in je voorkeurshouding'

Onderzoeksresultaten dringen maar zelden door tot de praktijk, schrijft Rob. Zoals de voorkeurshouding van stervenden.

In het hospice waar ik gewerkt heb, stierven bijna alle bewoners terwijl ze op hun rug in bed lagen. En ook als er in films of documentaires aandacht is voor stervenden, is die rugligging favoriet. Dat de voorkeurshouding van stervenden vaak een hele andere is, is niet zo bekend. Jammer, want het kan nogal invloed hebben op de kwaliteit van sterven.

Rondom palliatieve zorgverlening wordt idioot veel onderzoek gedaan. Ik bezoek nu al zo’n twintig jaar menig (Europees) congres, en ik schat dat er jaarlijks zo’n twee- à drieduizend pakketjes onderzoeksresultaten over de wereld uitgestort worden. De onderzoeken gaan over alle facetten van de palliatieve zorg: van spirituele zorg (‘Evaluation of Spiritual Assessment by Healthcare Professionals’) tot culturele zorg (‘Palliative Care in Patients with Migrational Background’) bijvoorbeeld. Soms zijn de hulpverleners onderwerp van onderzoek (‘Professional Carers Opinion of the Loved Ones Understanding that the Patient is Dying), soms de patiënten (‘Factors with the Patient that Influence the Place of Death in Cancer Patients with Terminal Illness’).

Die hoeveelheid onderzoeksresultaten is overstelpend. Er zit op voorhand een behoorlijke verspilling in dat onderzoek ingebakken. Immers: het gros van de resultaten is gericht op het verbeteren van de praktijk, maar goed, hoe zorg je ervoor dat die resultaten daadwerkelijk op de werkvloer voor de gewenste verbetering zorgen? Daar is nog nooit een oplossing voor gevonden.

Natuurlijk, de resultaten moeten ‘geïmplementeerd’ en ‘geborgd’ worden, maar in de praktijk zorgt uiteindelijk slechts een paar procent van die onderzoeksresultaten voor een concrete verbetering. Dat vinden alle betrokkenen – financiers, onderzoekers, zorgprofessionals – verschrikkelijk, maar ik hoor nou nooit eens iemand zeggen: ‘Laten we ophouden met alsmaar nieuw onderzoek doen, en eerst dat probleem van die ‘implementatie’ oplossen.’ Nee, we verspillen liever door.

Het is reuzejammer dat onderzoeksresultaten maar zelden tot de praktijk doordringen. Een klein voorbeeldje. In 2017 publiceerden verpleegkundig consulent Cathelijne Verboeket-Crul c.s. een artikel in het vakblad Pallium over de voorkeurshouding van stervenden. Haar was opgevallen dat iedereen in het hospice waar ze werkte op de rug in bed lag (tot aan het sterven toe), terwijl ze zich niet kon voorstellen dat dat voor iedereen de voorkeurshouding was. Die verwachting bleek te kloppen. In het algemeen willen mensen het liefst op hun linker- of rechterzij liggen. Zo liggen ze het meest lekker. Een voorkeurshouding is echter meer dan dat: het gaat ook om de precieze positie van de armen of benen. Bewoners werd voor dat onderzoek gevraagd de houding even voor te doen. Ze vonden het geweldig dat ernaar gevraagd werd; bij de meeste patiënten verscheen er direct een ontspanning op het gezicht toen ze over hun meest comfortabele ligging konden praten.

Sinds het hospice die voorkeurshouding heeft geïnventariseerd, doet het personeel de best om bewoners ook daadwerkelijk in die houding te laten liggen, tot aan het sterven toe. Dat heeft een positief gevolg voor de kwaliteit van sterven (en dus voor de kwaliteit van leven). Maar nu de vraag: bij hoeveel procent van de zorgverleners die voor terminale patiënten zorgen is deze info bekend? En, in vervolg daarop: bij hoeveel procent van de stervenden wordt er rekening gehouden met hun voorkeurshouding? Dat is nog niet onderzocht, maar het zou me niet verbazen als dat minder dan 5% is.

Vandaar dat ik alle verpleegkundigen die dit lezen en regelmatig terminale patiënten verzorgen graag uitnodig om deze week aan hun patiënten te vragen of ze wel vaak genoeg in hun voorkeurshouding liggen. En als dat niet gebeurt, of ze dan daarbij geholpen willen worden. Want dat wil iedereen. Bleek uit dat onderzoek.