'Verpleegkundigen zien de mantelzorger soms alleen als contactpersoon'

Yvonne Reijnders, mantelzorgondersteuner bij Synthese in Limburg organiseerde onlangs zogenaamde ‘dialoogtafels’ tussen medewerkers van de thuiszorgorganisatie en cliënten om onderlinge verwachtingen van elkaar te bespreken. En met succes.

Afgelopen zomer was het tekort aan medewerkers in de wijk hoog. Bij sommige organisaties konden verpleegkundigen en verzorgenden soms niet anders dan de mantelzorger bellen en vragen of deze de zorg voor één dagje konden overnemen. De meeste mantelzorgers vonden dat niet zo’n probleem, of vonden het moeilijk om nee te zeggen. De gebeurtenis was één van de redenen voor Yvonne Reijnders, mantelzorgondersteuner bij Synthese in Limburg om zogenaamde ‘dialoogtafels’ te organiseren tussen medewerkers van de thuiszorgorganisatie en cliënten om onderlinge verwachtingen van elkaar te bespreken.

1. Kun je iets meer vertellen over de reden voor het organiseren van de dialoogtafels?

   ‘Waar het hier natuurlijk écht over gaat is: wat kunnen thuiszorgmedewerkers van mantelzorgers verwachten en andersom? Tien jaar geleden kwam de thuiszorg ogen druppelen, smeerde een broodje, sorteerde de post en zette de cliënt in de taxi naar de dagbesteding. Maar door personeelstekort en nieuwe regelgeving is de thuiszorg strakker geregisseerd.’

   ‘Regie en hulp rondom maaltijden vallen nu onder de wmo. De wijkverpleging komt nu alleen nog voor medisch noodzakelijke, niet uitstelbare zorg. En daartussen gaat het vaak fout. Want een douchebeurt bijvoorbeeld is geen medisch noodzakelijke zorg, maar kun je ook niet te lang uitstellen. Sommige mantelzorgers nemen geleidelijk dit soort taken op zich, anderen niet. Soms omdat dit niet kan of een relatie niet vertrouwd genoeg is, soms door verkeerde verwachtingen. Men denkt dan dat de verpleegkundige die taken wel doet. Zo ontstaan er onduidelijkheden.’

2. Maar de zorgafspraken worden toch al tijdens de intake gemaakt?

   ‘Tijdens de intake worden de eerste zorgafspraken gemaakt, maar de situatie verandert of zorgafspraken worden niet altijd gedeeld met mantelzorgers die niet bij de intake waren. Daar sta je als professional niet altijd bij stil. Je bent zo aan het werk in je beroep, dat je denkt dat iedereen wel weet wat de thuiszorg allemaal doet. Maar de praktijk is soms anders. Het is raadzaam om duidelijker op papier te zetten wie wat doet, zodat er geen misverstanden over ontstaan, en dit regelmatig te evalueren.’

3. Tijdens zogenaamde ‘dialoogtafels’ deelden jullie ervaringen en werd naar oplossingen gezocht. Was er veel discussie?

   ‘Het zorgde vooral voor meer bewustwording onderling. Zo werden verpleegkundigen en verzorgenden geconfronteerd met heersende vooroordelen (‘Ze hebben het altijd te druk, ze rennen naar binnen en naar buiten’, ‘Er komt elke dag iemand anders’, ‘Ze hebben nooit tijd voor je’, ‘In vakantietijd alleen maar onervaren uitzendkrachten’) en het was tegelijkertijd een kans om eindelijk te kunnen vertellen hoe ook verpleegkundigen balen van het personeelstekort en dat er altijd te weinig tijd is.’

   ‘Mantelzorgers zagen hoe betrokken de verpleegkundigen waren. Ze kregen meer begrip omdat ze de andere kant van het verhaal hoorden. Zo was het voor velen nieuw dat er wachtlijsten zijn voor de thuiszorg, en dat er hard wordt gewerkt die terug te dringen. Thuiszorgmedewerkers werden zich tijdens het gesprek bewuster van de grote rol die een mantelzorger heeft in het geheel. Velen van hen zagen de mantelzorger vooral als contactpersoon bij wie ze ogenschijnlijk kleine klusjes – een plasje wegbrengen, medicatie afhalen bij de apotheek – konden neerleggen. Vaak zelfs zonder overleg, met een briefje erbij. Terwijl dat net te veel kan zijn, als je al overbelast bent.’

4. Zijn er ook oplossingen gekomen uit de dialoogtafels?

   ‘Ja. Of je als mantelzorger de juiste aandacht krijgt, is nu nog erg afhankelijk van welke verpleegkundige je treft. Daarom is het belangrijk dat verpleegkundigen nu meer, en vooral structureler aandacht hebben voor mantelzorgers, en medewerkers meer bewust zijn van de grote rol die de mantelzorger in het geheel heeft. Hij is immers net zo’n belangrijke schakel en gesprekspartner als de huisarts of verpleegkundige.’

   ‘Tijdens de bijeenkomst is afgesproken dat medewerkers in hun team bespreken of mantelzorgondersteuning jaarlijks te agenderen is, en of het een vast onderwerp kan zijn tijdens teamoverleggen. Mantelzorgers zelf vonden over het algemeen dat ze meer moeten durven vragen. Ze zitten vaak zo middenin een situatie verweven dat ze gewend zijn geraakt alles zelf op te pakken en te regelen. Met overbelasting als risico.’