Wetenschap: kwart thuiswonende ouderen beperkt in vrijheid

Een op de vier thuiswonende Vlaamse ouderen die thuiszorg ontvangen, heeft te maken met maatregelen die zijn/haar vrijheid beperken. Het gaat hierbij met name om lichte maatregelen zoals het bed tegen de muur zetten, aanpassingen in huis zoals het bed in de woonkamer plaatsen en een bedhek. Wel worden die maatregelen meestal dagelijks ingezet. In een kleine minderheid van de gevallen worden zwaardere middelen ingezet zoals gordels.

Dat blijkt uit onderzoek van Kristien Scheepmans, verpleegkundige en verpleegkundig stafmedewerker bij het Wit-Gele Kruis. Verpleegkundigen van die organisatie vulden een vragenlijst in over bijna 6400 patiënten. De patiënten waren gemiddeld 81 jaar. De helft van hen woonde alleen, maar lang niet altijd zonder problemen. Vallen, cognitieve problemen en polyfarmacie kwamen veel voor. Verpleegkundigen noemden ‘veiligheid’ als belangrijkste reden om de vrijheid van de patiënt te beperken, met op nummer 2 en 3 een verzoek van mantelzorger of de patiënt zelf.

Twee op de drie vrijheidsbeperkende maatregelen worden niet geëvalueerd

In de meerderheid van de gevallen gaven mantelzorgers of patiënten zelf toestemming voor de vrijheidsbeperking. Opvallend genoeg werden de vrijheidsbeperkende maatregelen in twee derde van de gevallen niet geëvalueerd, en in ongeveer de helft ook niet gedocumenteerd. Dat zou ermee te maken kunnen hebben dat het veelal mantelzorgers waren die de maatregelen initiëren en uitvoeren. Mantelzorgers zijn over het algemeen minder op de hoogte van wat vrijheidsbeperking precies is, en welke negatieve gevolgen het kan hebben.

Volgens Scheepmans is het uiteindelijk aan de verpleegkundige om toe te zien op vrijheidsbeperkende maatregelen, én om die waar mogelijk te voorkomen of te beperken. In de gevalideerde richtlijn die ook in het proefschrift aan bod komt, benadrukt Scheepmans dat de verpleegkundige daarbij de patiënt en mantelzorger moet betrekken.

Kristien Scheepmans. Restraint use in home care: a multimethod analysis. Proefschrift KU Leuven, maart 2018.

Gepromoveerd of afgestudeerd? Mail naar francine.aarts@bsl.nl