Vrijheidsbeperking in de thuiszorg onder de loep

Gulpers ontving de Anna Reynvaan prijs voor zijn onderzoek waarmee hij de effectiviteit aantoonde van het EXBELT-programma. EXBELT is een methode om het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen bij psychogeriatrische verpleeghuisbewoners en bij mensen met een verstandelijke beperking te verminderen. De redactie van TvZ sprak met Gulpers over zijn onderscheiding en over het terugdringen van vrijheidsbeperkingen.

Wat betekent het winnen van de Anna Reynvaan wetenschapsprijs voor u?

‘Ik was verrast dat ik genomineerd was. Ik wist niet dat mijn artikel was ingestuurd. Ik bedacht wel meteen dat het goed is voor het EXBELT-programma, dat het op een positieve manier in het nieuws komt. Ik voelde me zeer vereerd en bovendien is het een compliment voor iedereen die heeft meegewerkt aan het ontwikkelen van het programma.’

Inmiddels hebben  vijftien  instellingen het EXBELT-programma ingevoerd, afgezien van de instellingen die hebben meegedaan aan de effectiviteitsstudie. Hoe gaat het op dit moment met de landelijke implementatie van EXBELT?

‘De aandacht is wat afgezwakt. Dit wijt ik vooral aan externe factoren: de bezuinigingen in de zorg en er is inderdaad nooit geld vrijgemaakt voor een landelijke implementatie. Instellingen zijn, ieder op haar manier, wel bezig met het terugbrengen van vrijheidsbeperkende maatregelen. Er is ook nog steeds vraag naar onze expertise, ook vanuit de verstandelijke gehandicaptenzorg, maar je merkt dat geld een probleem is.
We zijn nu aan het onderzoeken in hoeverre vrijheidsbeperking voorkomt bij pg-cliënten in de thuiszorg. Uit een eerste pilotonderzoek onder 250 thuiszorgcliënten met pg-indicatie, komt naar voren dat bij 21 procent de vrijheid wordt beperkt. Het gaat dan om beperken in brede zin, van het gebruikt van bedhekken, tot de voordeur op slot draaien en de rolstoel op de handrem zetten bij halfzijdig verlamde cliënten die zelf de rem er niet af kunnen halen. Deze beperkingen  worden ook uitgevoerd door de verzorgenden, omdat de familie dit eist. We starten nu met een groter onderzoek om hier meer inzicht in te krijgen.’

Uw onderzoek wijst uit dat in verpleeghuizen waar wordt gewerkt volgens EXBELT, significant minder onrustbanden worden gebruikt zonder dat er een toename is van andere vrijheidsbeperkingen, psychofarmaca en valincidenten. Wat is bekend over het effect van EXBELT op negatieve gezondheidsuitkomsten gerelateerd aan vrijheidsbeperking, zoals fysieke achteruitgang en onrust?

‘Dit is niet direct gemeten, maar wat we wel weten is dat uit de evaluaties met personeel en familieleden blijkt dat zij in grote meerderheid tevreden zijn. Zij constateren dat er meer rust is. De zorgverleners ervaren ook niet meer werkdruk, eerder minder. Dus we mogen veronderstellen dat storend gedrag in ieder geval niet toeneemt en waarschijnlijk zelfs afneemt.’