Een blaaskatheter verwijder je het beste 's avonds: ja of nee?

Casus
Op de chirurgische afdeling ligt een man van middelbare leeftijd. Hij onderging een abdominale operatie en kreeg gedurende een dag epidurale pijnstilling. Je stelt de man voor zijn blaaskatheter morgenochtend te verwijderen. Hij vraagt of het al voor de nacht mag, zodat hij zonder slangen kan slapen. Je vreest dat het ’s avonds verwijderen van een katheter kan leiden tot onnodige rekatheterisatie, doordat de tijd tot de eerste urinelozing verlengd zou kunnen zijn.

Stap 1. Formuleer een beantwoordbare vraag
P (Mannelijke) patiënt na abdominale operatie met een transurethrale katheter
I ’s Ochtends katheter verwijderen
C ’s Avonds katheter verwijderen
O Rekatheterisatie, tijd tot eerste urinelozing

Stap 2a. Zoekstrategie
Via intranet in de Cochrane Library en de TRIP Database gezocht op (vertaalde) zoektermen uit de PICO (transurethrale katheter verwijderen = urinary catheterization remove). Verder gezocht in de database van de WIP (www.wip.nl) op katheter.
 
Stap 2b. Opbrengst zoekstrategie
Gevonden: een systematisch literatuuronderzoek (systematic review, SR: Strategies for the removal of short-term indwelling urethral catheters in adults)2; een richtlijn van de NSH Quality Improvement Scotland 3, en een richtlijn van de WIP.4 De laatste twee melden niets over het tijdstip van verwijderen, de SR wel.

Stap 3a. Kritische beoordeling methode
De gevonden SR is van goede kwaliteit omdat deze een scherpe, heldere onderzoeksvraag bevat en is uitgevoerd door twee onafhankelijke onderzoekers. Ook is hierin gekeken naar echt patiëntrelevante uitkomsten zoals tijd tot eerste urinelozing, kans op blaasretentie, rekatheterisatie, comfort en lengte ziekenhuisverblijf. Wel verschilden de onderliggende studies kwalitatief erg van elkaar.

Stap 3b Kritische beoordeling resultaten
In de literatuurstudie zijn 26 studies opgenomen, waarvan er elf het verschil tussen het verwijderen van de blaaskatheter ’s avonds laat tegen ’s morgens vroeg bestudeerden. Deze studies lieten vrij consistent zien dat het ’s avonds verwijderen van de katheter leidde tot een grote hoeveelheid urine tijdens eerste urinelozing (verschil van 95 ml), kortere tijd tot eerste urinelozing (1 uur verschil), korter verblijf in het ziekenhuis (0,71 dag), en minder rekatheterisaties (2 procent verschil). Alle gevonden verschillen zijn significant (niet door toeval ontstaan), behalve die van de rekatheterisatie (daarbij speelt mogelijk toeval een rol.)

Stap 4. Conclusie en praktijk
De gevonden onderzoeken geven antwoord op de vraag uit de casus. Hoewel de meeste over urologische of gynaecologische operaties gaan, zijn de resultaten toepasbaar op alle postoperatieve patiënten met een katheter voor korte tijd.

Stap 5. Evaluatie van het EBP proces
Er zijn nog geen uitkomsten.

Antwoord: Ja, verwijder blaaskatheters ‘s avonds

Noten
1. Projectleider van de afdeling Kwaliteit en Proces Innovatie van het AMC in Amsterdam, docent EBP aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en lid lectoraat Evidence-Based Nursing HvA, contact: h.vermeulen@amc.uva.nl.
2. Griffiths R, Fernandez R. Strategies for the removal of short-term indwelling urethral catheters in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 2.
3. NSH Quality Improvement Scotland, Best Practice Statement, June 2004 – ‘Urinary Catheterisation and Catheter Care’
4. WIP: richtlijn ‘Preventie van infecties als gevolg van blaaskatheterisatie via de urethra’

tekst: Hester Vermeulen