Perifere neuropathieën bij chemotherapie

Cytostatica en het zenuwstelsel
Het centrale zenuwstelsel (CZS) en het perifere zenuwstelsel (PZS) vormen samen het zenuwstelsel. Het CZS gebruikt perifere zenuwen om met het lichaam te communiceren. Dit stelsel omvat alle zenuwen buiten de hersenen en het ruggenmerg. De perifere zenuwen bestaan uit motorische en sensorische zenuwvezels. Sensorische zenuwvezels brengen prikkels van het PZS over naar het CZS. Zij zijn verantwoordelijk voor tastzin, pijn en temperatuursgevoel. Motorische zenuwen brengen impulsen over van het CZS naar spieren en organen en zijn verantwoordelijk voor houding, coördinatie en spierspanning. Intraveneus toegediende neurotoxische cytostatica (zoals vincristine, paclitaxel en cisplatinum) kunnen sensorische en motorische axonen (uitlopers van zenuwcellen) en de myelineschede (vetachtig omhulsel van axonen) beschadigen. Hierdoor kunnen de zenuwen niet meer goed communiceren waardoor gevoels- en motorische stoornissen ontstaan, aan handen en voeten: perifere neuropathieën.

Verpleegkundige aandachtspunten bij neuropathie
– Inventariseer voorafgaand aan de chemotherapie of de patiënt perifere neuropathieën heeft gehad door eerdere chemokuren of andere oorzaken.
– Informeer de patiënt over de oorzaak en verschijnselen van perifere neuropathie.
– Vertel de patiënt bijwerkingen direct te melden aan arts en verpleegkundige.
– Vermeld tijdens de chemokuur in het kuurverslag of er sensorische bijwerkingen optreden in de vorm van gevoelsstoornissen voor temperatuur of aanraking, aan ledematen, vingers en tenen (tintelingen, branden, minder warmte-/koudegevoel).
– Observeer motorische problemen (zwalken, minder balans en coördinatie) door een patiënt te laten lopen en een voorwerp op te laten pakken.
– Breng krachtsverlies aan handen, armen en benen in kaart, bijvoorbeeld door een stevige hand te geven, de patiënt een voorwerp op te laten tillen en in bed te laten stappen.
– Breng bij de pijnanamnese in detail de mate en soort pijn in kaart.
– Neem de informatie op in het kuurverslag en draag dit na afloop van de chemotherapie over aan de polikliniek.

Literatuur: Klaucke, C. Geprikkeld door prikkels. Perifere neuropathie bij oncologische patiënten. Nursing, maart 2004.