‘Verpleegkundige kan taken van specialist oudergeneeskunde overnemen’

Verpleegkundig specialisten kunnen meer verantwoordelijke taken krijgen, dan ze nu hebben. Dit blijkt uit onderzoek door Radboudumc en Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Nursing belde met onderzoeker Miranda Laurant.

Waarom is een taakherschikking belangrijk?

‘Omdat de verpleegkundig specialisten die nu in de ouderenzorg werken, zijn opgeleid voor meer verantwoordelijke taken, dan waarvoor ze in de praktijk worden ingezet. Dit geldt zowel voor thuiswonende ouderen als voor ouderen die in een verpleeghuis verblijven. Medische taken die een specialist oudergeneeskunde of huisarts doet, kan een verpleegkundig specialist ook zelfstandig doen.  Daartoe is ze opgeleid en ook wettelijk bevoegd, bijvoorbeeld het voorschrijven van medicijnen en het inzetten van een behandeling. Op die manier worden alle capaciteiten van de verpleegkundig specialist benut. Dan ontstaat ook ruimte voor de arts om zich op andere belangrijke taken en meer complexe zorgvragen te richten. ’

Over welke taken heb je het?

‘Bijvoorbeeld longontsteking diagnosticeren. Dat is iets wat een verpleegkundig specialist kan doen, en ze kan ook zelfstandig besluiten om hier antibiotica voor te schrijven. Verpleegkundig specialisten kunnen zelfstandig diagnoses stellen en vervolgens een behandelbeleid op maken. Maar dit doen ze nog te weinig.’

Hoe komt dat?

‘Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat specialisten oudergeneeskunde het veelal moeilijk vinden om bepaalde taken los te laten. Daarin kan onwetendheid over de deskundigheid en de wettelijke bevoegdheden een rol spelen. Het is in de praktijk vaak niet helemaal duidelijk is wat een verpleegkundig specialist allemaal mag doen.’

Zij weet dit wel, kan ze dat niet zeggen?

‘Wat we merken is dat verpleegkundig specialisten, maar ook de praktijkverpleegkundigen, die in het verpleeghuis werkzaam zijn, nog echt aan het pionieren zijn. Ze zijn meestal de enige verpleegkundige op dat niveau, en dat maakt het lastig om in je uppie een verhaal te vertellen over wat je allemaal wel en niet kan. Je kunt niet even met een collega overleggen hoe dat aan te pakken als er weerstand is. Ze worden vaak niet ingezet op hun volledige capaciteiten, en dat kan frustrerend zijn. Als dit wel gebeurt, wordt het meteen aantrekkelijker om als verpleegkundig specialist of praktijkverpleegkundige in het verpleeghuis te werken.’

Wat ontdekten jullie nog meer in het onderzoek?

‘Waar bij de verpleegkundig specialist juist te weinig een beroep op haar capaciteiten wordt gedaan, wordt de praktijkverpleegkundige soms juist óvervraagd. Zij doen zelfstandige voorbehouden handelingen, die bij de wet niet geregeld zijn. Uit onderzoek onder 34 praktijkverpleegkundigen, bleek dat diverse praktijkverpleegkundigen zelfstandig voorbehouden handelingen uitvoerden, zoals het geven van injecties (58%), uitvoeren van heelkundige handelingen (27%) en het voorschrijven van medicatie (3%). Dit wordt bijvoorbeeld gevraagd door verzorgenden, maar ook de medisch specialist. Waarschijnlijk is er te veel onbekendheid rondom de juridische kaders.’

Wat moet je als praktijkverpleegkundige doen wanneer je dit gevraagd wordt?

‘Ik snap dat grenzen stellen best lastig is, zeker als je niemand hebt om hierover te sparren. Je kunt dan als verpleegkundige in een soort spagaat zitten. Er ligt een taak voor het onderwijs om duidelijk te maken wat de juridische kaders zijn. En er geldt altijd: voel je je niet bekwaam? Dan moet je dat uiten. Dat hoort bij je professie, ongeacht of je master, hbo of mbo opgeleid bent.’

Miranda Laurant is lector organisatie van zorg en dienstverlening HAN/senior onderzoeker Radboudumc IQ healthcare