Chief Nursing Officer Bianca Buurman adviseert minister: 'Niets over ons zonder ons'

Adviseur over de verpleegkundige zorg Bianca Buurman stelt een investeringsagenda voor, met een onafhankelijke commissie van verpleegkundigen en verzorgenden die plannen uitwerken om de vicieuze cirkel van uitstroom te doorbreken. Professionele zeggenschap erkennen en scholings- en loopbaanmogelijkheden verankeren in cao’s zijn andere speerpunten van de agenda.

Buurman schrijft in haar advies aan minister Van Ark (Medische Zorg) dat ‘we de vrijblijvendheid voorbij moeten zijn’. De coronacrisis heeft volgens haar duidelijk gemaakt dat het 1 voor 12 is als het gaat om de omstandigheden waarin verpleegkundigen en verzorgenden hun werk doen. ‘Er is – met alle gevolgen van dien – nooit serieus naar de adviezen van verpleegkundigen en verzorgenden geluisterd. Discussies over arbeidsomstandigheden en -voorwaarden, zoals de recente salarisdiscussie, versterken het gevoel van niet gezien en gehoord worden.’

Zeggenschap en positionering

Buurman benadrukt dat een integrale aanpak met acties en investeringen nodig is. De focus moet volgens haar liggen op zeggenschap en positionering. ‘Zeggenschap is hier een breed begrip: het gaat om de mogelijkheden die je in een organisatie hebt om zelf je werk in te delen, zelf te roosteren, de invloed die je hebt op de ontwikkeling van het vak in je eigen team, in de organisatie en landelijk en de manier waarop verpleegkundigen en verzorgenden daarin gefaciliteerd worden met formele positie, loopbaanmogelijkheden, opleiding, erkenning en waardering.’

Leiderschap

De Chief Nursing Officer geeft een suggestie voor zo’n integrale aanpak. Leiderschap stimuleren is allereerst nodig: verpleegkundigen en verzorgenden moeten zelf de koers kunnen uitzetten als het om hun beroep gaat. Leiderschap stimuleren heeft een positieve invloed op goed werkgeverschap, waarbij het volgens Buurman bijvoorbeeld gaat over:

• Ruimte om zelf je rooster in te delen
• Variatie in het werk en optimale inzet van je competenties
• Aan tafel zitten bij beslissingen over de dagelijkse zorg
• Niet alleen meer salaris, maar ook doorgroeimogelijkheden in het functiehuis en echt profiteren van meer werken (Buurman benoemt het probleem van toeslagen inleveren bij meer uren werken)

Goed werkgeverschap is weer belangrijk voor professionele beroepsontwikkeling, schrijft Buurman: een werkomgeving met de beste zorg voor de patiënt/cliënt centraal, verpleegkundigen en verzorgenden die tevreden zijn met hun professionele status, en voldoende mogelijkheden voor ontwikkeling en reflectie.

Vicieuze cirkel doorbreken

Volgens Buurman zitten verpleegkundigen en verzorgenden nu in een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden. ‘De krapte op de arbeidsmarkt beïnvloedt de werkdruk, mentale en fysieke veerkracht, en het leidt ertoe dat verpleegkundigen en verzorgenden geen tijd krijgen om te participeren in besluitvorming of scholing. Daardoor is er geen tijd voor reflectie, ontwikkeling, participatie in landelijke beroepsontwikkeling en als gevolg daarvan wordt het gevoel vergroot dat je als verpleegkundige en verzorgende nergens invloed op kunt uitoefenen.’

Commissie Verpleging & Verzorging

Deze cirkel doorbreken kan alleen als deze zorgmedewerkers zelf de regie over de benodigde veranderingen krijgen, benadrukt Buurman. Ze pleit dan ook voor een commissie met daarin verpleegkundigen en verzorgenden uit alle sectoren. Deze commissie moet samen met andere deskundigen voor hun behoud plannen uitwerken en monitoren.

Voorwaarden meer uren werken

Onderzoek ook onder welke voorwaarden verpleegkundigen en verzorgenden meer uren willen werken, adviseert Buurman de minister. Als zij 10% meer gaan werken zijn er nauwelijks tekorten. Maar meer werken is in Nederland niet aantrekkelijk, schrijft ze. Andere landen hebben bijvoorbeeld een meer flexibele kinderopvang.

20/30% meer tijd voor patiëntenzorg

Een andere ambitie uit het advies is 20/30% meer tijd voor patiëntenzorg. Dat kan volgens Buurman als de administratieve last echt naar beneden gaat. De afspraken uit ‘Ontregel de zorg’ worden volgens haar in de praktijk nog onvoldoende gevoeld. ‘Betere monitoring en sturing zijn daarom nodig.’

Zeggenschap erkennen

Voor het erkennen van professionele zeggenschap, zowel in de organisatie als landelijk, zijn onder andere werkgevers aan zet. Buurman noemt een aantal opties om zeggenschap te verankeren in organisaties:

• De verpleegkundige adviesraad doorontwikkelen naar een bestuursraad waarbij medici, verpleegkundigen, verzorgenden en eventuele andere professionals gelijkwaardig participeren in de koers van de organisatie
• Zelfsturing door verpleegkundigen en verzorgenden
• Een verpleegkundige laten participeren in het management van de organisatie (zoals een verpleegkundig directeur, chief nursing officer of decaan). Met mandaat en budget om veranderingen organisatiebreed te initiëren

Buurman doet ook een oproep aan raden van toezicht van zorginstellingen en partijen zoals VWS, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de NZa en Zorginstituut Nederland. Ook zij moeten volgens Buurman er op toezien dat verpleegkundigen aan tafel zitten bij gesprekken over de zorg, zowel in de organisatie als landelijk.

3 jaar de tijd

‘Wettelijke verankering van professioneel zeggenschap kan overwogen worden als een maatregel om te stimuleren’, schrijft Buurman. ‘Als er binnen 3 jaar geen merkbare verandering optreedt, dan is wettelijk verankering van professionele zeggenschap noodzakelijk.’

Scholings- en loopbaanmogelijkheden in cao’s

Veranker scholingsmogelijkheden en loopbaanmogelijkheden in de cao’s, adviseert Buurman tot slot aan vakbonden en werkgevers. Ze doelt ook op de mogelijkheden voor verpleegkundigen en verzorgenden om te participeren in lokale en landelijke beroepsontwikkeling.

‘Nu is alleen tijd voor participeren aan vakbondsactiviteiten vastgelegd (onder andere landelijke vakbondsactiviteiten en in ondernemingsraad). Verbreed dit naar beroepsontwikkeling en zorg ook dat verpleegkundigen en verzorgenden tijd krijgen om te participeren bij de beroepsvereniging.’

Reactie minister

Een inhoudelijke reactie van minister Van Ark op het advies van Buurman komt waarschijnlijk in een brief die op Prinsjesdag (dinsdag 15 september) naar de Tweede Kamer gaat, schrijft de minister.