Blog Rob: 'Verpleegkundige, zit jij lekker in je vel?'

In coronatijden is er voor verpleegkundigen sprake van permanente stress, permanente doodsdreiging, permanent gevaar en permanente kwetsbaarheid. Houd goed in de gaten of jij wel goed voor jezelf zorgt, aldus Rob Bruntink.

Als er één sector te noemen is die het belang van zelfzorg van verpleegkundigen nadrukkelijk erkent, dan is het wel de palliatieve zorg. In het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg wordt zelfs expliciet verwezen naar het belang van een ‘goede persoonlijke balans’. Vrij vertaald staat daarin: zorg ervoor dat je lekker in je vel zit – en roep zorgprofessionals expliciet op goed voor zichzelf te zorgen. Professionals moeten zich bewust zijn van de emotionele impact van palliatieve zorgverlening. Met andere woorden: je redt het niet in dat vakgebied als je jezelf verwaarloost.

Door corona is – in ieder geval het voorbije half jaar – de gehele gezondheidszorg een soort palliatieve zorg geworden. Er is sprake van permanente stress,  permanente doodsdreiging, permanent gevaar en permanente kwetsbaarheid voor verpleegkundigen en verzorgenden. Met een najaar voor de boeg, waarover al maandenlang wordt geroepen dat de tweede golf toch echt gaat komen, is het belang van zelfzorg groter dan ooit.

Samen met docent levensbeschouwing Mariska Overman en oncologisch chirurg Robert Pierik schreef ik een hoofdstuk voor het boek Psychosociale zorg in de oncologie over zelfzorg. Daarin staat onder meer dat het bij die persoonlijke balans om drie aspecten gaat: een balans tussen werk en privé, tussen persoonlijke betrokkenheid en professionele distantie en inspanning en ontspanning. Duidelijk is dat zowel de werkgever als jijzelf een rol kunnen spelen in het bereiken van een goede persoonlijke balans.

Wat kun jij zelf doen om een goede persoonlijke balans te bereiken? Wat is jouw verantwoordelijkheid? Specialist ouderengeneeskunde en hospice-arts Christiaan Rhodius heeft daar ooit in vakblad Pallium wat tips over gegeven, op basis van het kwadrantenmodel van Walter Rombouts en Edel Maex. Het model is speciaal gericht op die zelfzorg. Het model komt neer op twee assen die elkaar snijden. Een horizontale as met aan de linkerkant ‘alleen’ en aan de rechterkant ‘samen’. Bij de verticale as staat bovenaan ‘emoties vermijden/afleiden’ en onderaan ‘emoties verwerken/ruimte maken’. Als je ‘m voor je ziet, dan zie je een kruis en zodoende ontstaan er vier kwadranten. Het idee is dat je goed voor jezelf zorgt als je in iedere kwadrant ‘iets’ doet. Dus: het kwadrant linksbovenin staat voor ‘iets’ in je eentje doen dat voor afleiding zorgt (sporten bijvoorbeeld), het kwadrant rechtsonderin staat voor ‘iets’ met meerdere mensen doen waarbij de verwerking van emoties centraal staat (supervisie bijvoorbeeld).

Belangrijk is wel dat je de dingen doet die bij je passen. Op moment dat je de gedachte hebt dat je yoga belangrijk moet vinden omdat je daarvan zou ontspannen gaat er iets mis. Denk maar eens na over wat je allemaal kunt doen in die verschillende kwadranten. Realiseer je dat één activiteit – hardlopen bijvoorbeeld – in diverse kwadranten kan vallen. Natuurlijk omdat je het in je eentje of in groepsverband kunt doen, maar ook omdat het enerzijds kan helpen bij de verwerking van emoties en anderzijds ook afleidt. Lukt het niet om ‘iets’ te verzinnen? Vraag je dan af wat je zou antwoorden als je beste vriend(in) jou vraagt hoe hij/zij jou kan verwennen of verblijden. Dan kom je ongetwijfeld ergens op uit.

Alvast veel plezier met koken, schilderen, saunabezoek, schrijven, lezen, zingen, strijken, tuinieren, mediteren, wandelen, bier brouwen dan wel drinken!