Een relatie met een (ex-)patiënt: dit zijn de regels

Onlangs berichtte Nursing over een verpleegkundige die geschorst werd omdat hij een relatie begon met een ex-patiënt. Het bericht riep nogal wat vragen op, want waarom mag je geen relatie hebben met een patiënt die al is ontslagen? Nursing zocht het uit.

Mag je contact hebben met een ex-patiënt?

Van de afhankelijkheid van een patiënt mag een hulpverlener nooit, onder geen enkele omstandigheid, misbruik maken. Maar als de zorgrelatie voorbij is, mag je dan nog steeds geen contact met die persoon hebben? In de Beroepscode V&V (2015) staat hier weinig over vermeld, behalve dat je als verpleegkundige ‘professionele grenzen’ in acht moet nemen. Wat die grenzen precies zijn, wanneer die gelden (alleen tijdens of ook na de zorgrelatie?), is niet precies gedefinieerd. Daar vind je meer over in de brochure Over een relatie met een (ex)zorgvrager; aanvulling bij Omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening’ (2015) van de V&VN Commissie Ethiek. Hierin staat letterlijk dat er vanuit beroepsmatig perspectief geen ruimte is voor een seksuele of liefdesrelatie met de zorgvrager meteen na het beëindigen van de professionele zorgrelatie. Maar wat houdt dat in? Onder meer dat je:
– Zelf geen contact zoekt met een ex-zorgvrager meteen of kort na het eind van de zorgrelatie, bijvoorbeeld via social media, e-mail, whatsapp of telefonisch.
– Dat als een ex-zorgvrager contact opneemt met jou, je dit contact afhoudt en bespreekt het in het team of met je leidinggevende.

Wat wordt er bedoeld met een ‘afkoelingsperiode’?

In eerdergenoemde tuchtzaak had de verpleegkundige volgens het Tuchtcollege niet de professionele distantie bewaakt die vereist was, door geen passende ‘afkoelingsperiode’ in acht te nemen. De verpleegkundige had zelf onderzocht of er wet- en regelgeving bestond op dit terrein, maar was daarin niets over een afkoelingsperiode tegengekomen. Wat is een afkoelingsperiode precies, en wat houdt dat in? Ook hierop geeft de V&VN-brochure over een relatie met een (ex)zorgvrager antwoord. Een periode van reflectie en afkoeling houdt in dat je je gevoelens met een vertrouwd persoon bespreekt (bijvoorbeeld een wijze vriend, aldus de brochure) die jou goed kent en met jou kritisch naar de situatie kan kijken. Ga samen na wat een verantwoorde houding of gedrag kan zijn, en houd daarbij altijd het beroepsgeheim in acht. Wil je echt een relatie aangaan met de ex-zorgvrager? Stel jezelf dan de volgende vragen:
– Waarom benadert de ex-zorgvrager mij voor een relatie of waarom zou ik contact op willen nemen met de ex-zorgvrager met het oog op een eventuele relatie?
– Waarom klikt het tussen mij en de zorgvrager?
– Hoe vrij is de zorgvrager?
– Hoe langdurig en/of intens was de zorgrelatie?
– In welke mate speelde afhankelijkheid een rol van betekenis?
– Wat was de aard van de zorgrelatie?
– Bevindt de zorgvrager zich nog steeds in een zorgrelatie (alleen niet met
mij)?
– Welke periode van reflectie en afkoeling past bij de duur, intensiteit en aard van de
zorgrelatie?

Daarbij geldt:
– Hoe langduriger en intensiever de zorgrelatie, hoe langer de periode van
reflectie en afkoeling moet zijn.
– Wees voorzichtig met het aangaan van een seksuele of liefdesrelatie met de
zorgvrager, als hij zich nog in een zorgrelatie bevindt ook al is dat niet met jou.

Mag je vrienden zijn met patiënten op social media?

De verpleegkundige in de tuchtzaak bleek al meerdere keren door de instelling aangesproken op zijn gebruik van social media, aangezien hij met meerdere ex-patiënten bevriend was op Facebook. Hij werd verzocht hier terughoudend in te zijn en kreeg de KNMG handreiking over social media aangereikt. Hierin wordt aanbevolen om als professional contacten met patiënten te onderhouden en niet als privépersoon. Vrienden worden met (ex-)patiënten op Facebook mag dus niet.

Wat is leidend, de beroepscode of de gedragscode van mijn instelling?

In veel instellingen bestaan gedragscodes met betrekking tot de relatie met (ex-)patiënten, of de omgang met social media. Verschilt die op bepaalde punten van de beroepscode, dan is het verstandig om de gedragscode van de instelling te volgen.

Wat doe je als je toch verliefd wordt op een patiënt en/of een patiënt op jou?

Want laten we eerlijk zijn, niemand is van steen. Wat doe je als je toch zeer sterke gevoelens ontwikkelt voor een patiënt of cliënt?
– Bespreek je gevoelens met een vertrouwd persoon, wederom die wijze vriend bijvoorbeeld. Denk daarbij wel aan het beroepsgeheim.
– Bespreek de gevoelens van jou en/of de zorgvrager met een vertrouwde collega, de vertrouwenspersoon van jouw instelling of je leidinggevende en zoek samen naar wat een verantwoorde houding of gedrag kan zijn.
– Zorg (bij sterke gevoelens) voor afstand tussen jou en de zorgvrager.
– Draag daarom de zorg bij voorkeur over aan een collega.
– Beëindig de zorgrelatie met de zorgvrager op een zorgvuldige manier.

Bronnen:
– de Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden van 2015
– de brochure ‘Over een relatie met een (ex)zorgvrager; aanvulling bij Omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening’ (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, november 2015)
– Artsen en social media, KNMG 2017