3 verpleegkundige aandachtspunten bij vervuilde huishoudens

Soms krijg je te maken met cliënten met (enorm) vervuilde huishoudens. Wat kun je het best doen wanneer je dit tegenkomt?

Marjon van Aalten is sociaal verpleegkundige bij de gemeente Utrecht. Ze licht 3 aandachtspunten voor zorgverleners uit de Handreiking ‘Vervuilde huishoudens’ toe. Daarnaast geeft zij de workshop ‘Kwetsbare ouderen in een vervuild huishouden’ op het congres Zorg voor thuiswonende kwetsbare ouderen op 29 oktober 2025.

1 Weet bij wie je vervuiling kunt melden en wanneer

Volgens Van Aalten is het voor verpleegkundigen ten eerste belangrijk om vervuilde huishoudens te melden bij de gemeente.

‘De kans dat je een cliënt in een vervuild huishouden tegenkomt wordt steeds groter, omdat cliënten op het snijvlak van psychiatrie en somatiek langer zelfstandig blijven wonen.

Toch wordt het nog weinig gemeld. Ook door wijkverpleegkundigen niet; omdat ze bijvoorbeeld niet exact weten bij wie, of omdat ze geen idee hebben wat we kunnen betekenen. Ik hoor geregeld van wijkverpleegkundigen: “Goh, ik had nog nooit van jou gehoord.” Dan bied ik bijvoorbeeld aan om voorlichting te komen geven in het team.’

Ook is de wijkverpleging vaak huiverig om contact op te nemen omdat de cliënt zich mogelijk ‘verraden’ voelt en boos wordt. Van Aalten: ‘Weet dat wij een woning echt niet zomaar in 1 keer leegtrekken. Je kunt ons altijd bellen, ook anoniem – of zonder dat de cliënt ervan weet. Weet dat er hulpverleners zijn die zich bezighouden met deze problematiek en dat zij laagdrempelig te bereiken zijn. Je hoeft het niet alleen te doen.’

2 Context is alles

Het is contextafhankelijk of je zorgen terecht zijn. Van Aalten: ‘Een groezelig huis van een oude hippie dat altijd al wat rommelig was, is iets anders dan dat van een mevrouw die in de basis heel netjes is, maar de laatste tijd wat cognitieve problemen heeft. De vervuiling kan op hetzelfde niveau zijn, maar de aanpak en impact zijn anders. En daar gaat het om. Kijk ook naar prioriteiten en oorzaak. Als iemand kampt met een verslaving moet daar eerst de aandacht naar uitgaan.’

3 Betrek de cliënt bij het proces

Hoe bespreek je de woonsituatie met de cliënt? Van Aalten: ’Leg uit dat je je zorgen maakt over zijn gezondheid en veiligheid en dat je het nodig vindt om iets aan de situatie te doen. En dat het voor jou als verpleegkundige moeilijk is om in deze situatie te werken.’

Houd daarbij wel rekening met de gevoelens van de cliënt. ‘Sommige cliënten krijgen regelmatig een heel riedeltje te horen van: de vuilniszakken moeten weg, die prullenbak is niet goed, dat doucheputje ook niet. Als mensen een stoornis hebben, dan is het vaak veel te veel en gaan ze gillen of schelden. Rot op uit mijn huis! Waar bemoei jij je mee? En dan smijten ze de deur dicht.’

Je mag zeker wel benoemen dat een woning niet schoon is, maar probeer vervolgens een opdracht in vragende vorm te geven, zegt Van Aalten. ‘Vraag bijvoorbeeld: ‘’Zou het lukken om als ik de volgende keer kom de tafel leeg en schoon te maken?’’ Zo kom je er ook beter achter wat iemand kan.’ Verder is het een kwestie van aanvoelen hoever je kunt gaan in het benoemen.