De aanbevelingen in de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen zijn vooral gericht op artsen, maar als verpleegkundige heb je een belangrijke signalerende rol. Een beetje extra kennis over de risico’s van polyfarmacie bij ouderen kan dus geen kwaad. Lees ook de verpleegkundige casussen in het premium artikel Polyfarmacie bij ouderen: herken de risico’s.
1 Vraag je af of een acute opname bij een oudere patiënt door bijwerkingen kan komen
Momenteel worden bijwerkingen vaak niet opgemerkt als oorzaak van een acute opname. Datzelfde geldt voor bijwerkingen die tijdens de ziekenhuisopname ontstaan. Wordt de boosdoener niet gestopt of in dosering verlaagd, dan krijgen patiënten vaak juist nóg meer medicatie om de symptomen te bestrijden. Dat lost de problemen niet op en kan ze juist nog erger maken, met nieuw SEH-bezoek of ziekenhuisopname tot gevolg.
2 Wees vooral bedacht op bijwerkingen bij bepaalde geneesmiddelen
Door medicatie veroorzaakte opnames worden in veel gevallen veroorzaakt door orale anticoagulantia (met name vitamine K-antagonisten en trombocytenaggregatieremmers), NSAID’s, bepaalde cardiovasculaire middelen, bloedglucoseverlagende middelen, bepaalde psychofarmaca en sterke opioïden. Uit onderzoek blijkt dat het vaak dezelfde middelen zijn die tot een bepaalde reden voor opname leiden, bijvoorbeeld corticosteroïden of antihypertensiva die een val veroorzaken. In de tabel onderaan dit artikel staat een samenvatting daarvan.
Minder is (vaak) meer: dat blijkt uit deze drie casussen over polyfarmacie bij ouderen. Lees waar je als verpleegkundige op moet letten.
3 Ga na of de patiënt weet welke medicatie hij thuis moet innemen, en hoe
Na ontslag kan wel 54 tot 82 procent van de patiënten niet benoemen welke medicatie is gewijzigd tijdens de opname, en meer dan de helft gebruikt de medicatie thuis niet zoals die bij ontslag was bedoeld. Dat heeft er onder andere mee te maken dat patiënten die in het ziekenhuis hulp krijgen bij het innemen van hun medicatie, dat thuis ineens alleen moeten doen. Ga dus samen met de patiënt na of hij weet welke medicatie hij moet gebruiken, wanneer en hoe. Geef de informatie bij voorkeur ook schriftelijk mee.
| Trigger | Vaak betrokken medicament |
| Fractuur / val | Psychofarmaca (val) / corticosteroïden / antihypertensiva |
| Collaps / hypotensie / duizeligheid | Cardiale middelen (antihypertensiva en antiarrhythmica) / psychofarmaca |
| Bloeding (meestal gastro-intestinaal) / doorgeschoten INR | Anticoagulantia
Trombocyten aggregatieremmer NSAID |
| Elektrolytstoornis / dehydratie | Diuretica, ACEi, AII-blokker, NSAID, antidepressiva |
| Nierinsufficiëntie | ACEi, AII-blokker, NSAID |
| Ontregelde bloedsuiker | Bloedglucose verlagende middelen /
Corticosteroïden |
| Hartfalen | NSAID |
| Obstipatie / ileus | Opioïden / calciumblokkers |
| Braken / diarree | Antibiotica |
| Delier /verward / suf | Psychofarmaca / cardiale geneesmiddelen / middelen bij mictieklachten / benzodiazepinen |
Je moet de problemen bij de bron aanpakken, dat is namelijk de voorschrijvend arts, laatst een bejaarde dame meegemaakt die na een lichte myocardinfarct de full-monty kreeg van de dienstdoende arts,arts-assistent of physician assistant, (jezelf voorstellen is tegenwoordig al een hele uitdaging). resultaat; beta-blokkers,ace-remmers,cholesterolremmers, anti-stolling,maagbeschermers en dat bij iemand die nooit iets slikte. Patiënte merkte gelukkig dat ze helemaal niet lekker werd van al die medicatie en heeft de hele boel weggegooid. Totdat een overijverige wijkzuster vindt dat mw. toch echt haar medicatie moet nemen. Jammer, mw. haar bloeddruk werd veel te laag, viel van de trap,brak heup en was een maand later dood.
Nog een heel belangrijke medicijngroep ontbreekt:
Immuuncompromiterende BIOLOGICALS
Bij verkeerd gebruik (vaak is er sprake ban overdosering) zeer ernstige bijwerkingen als onder andere stollingsstoornissen, trombose en
(Gastro-intestinale) infecties!
Zie de biologicalrichtlijnen en uitgebreide produktinformatie van het betreffende medicijn.
Onze buren: 80 jaar, man alzheimer, vrouw vasculaire dementie en diabetes, hoge bloeddruk, statines. Meer dan 6 geneesmiddelen. 2 x per dag wijkverpleging. Mevr. wordt regelmatig acuut opgenomen, daarna weer naar huis. Toen ik het artikel over polyfarmacie las, dacht ik dit zijn ook haar symptomen. Kan niet meer doen dan tegen familie zeggen, huisarts moet actie ondernemen maar hij onderneemt nauwelijks iets. Wijkverpleging doet datgenen mbt de zorg wat moet gebeuren.. Ik ben als verpleegkundige een buitenstaander. Deze richtlijnen zijn een zeer goed initiatief en hoop dat huisartsen hier ook naar handelen en hoop dat verpleegkundigen dit ook signaleren naar de huisarts!