Rivastigmine wordt gebruikt bij bepaalde vormen van dementie. Welke aandachtspunten zijn er bij de pleisters en bij de capsules? De toets bij dit artikel levert 1 accreditatiepunt op.
In deze Challenge over Rivastigmine leer je:
1 wat de belangrijkste bijwerkingen zijn van rivastigmine
2 wanneer rivastigmine niet mag worden gebruikt
3 wat de verschillen zijn tussen de pleisters en de capsules
De toets bij dit artikel is niet meer beschikbaar. Eerder behaalde accreditatiepunten blijven gewoon geldig.
illustratie: Bernet Ragetli
toets: Anna-Marie Mollink
Rivastigmine (rivastigmine, Exelon®) is een cholinesteraseremmer. Het remt de afbraak van de neurotransmitter acetylcholine. Rivastigmine wordt gebruikt bij bepaalde vormen van dementie. Bij dementie zijn de hersenen minder gevoelig voor acetylcholine.
Rivastigmine is geregistreerd bij lichte tot matig-ernstige ziekte van Alzheimer en lichte tot matig-ernstige dementie bij de ziekte van Parkinson. Het wordt ook gebruikt bij Lewy body-dementie.1-3
1 Wat is de dosering van rivastigmine?
Rivastigmine is beschikbaar als capsule en als pleister. De dosering van de pleisters bedraagt in eerste instantie 1 dd 1 pleister die 4,6 mg per 24 uur afgeeft. Als de patiënt rivastigmine goed verdraagt, wordt de dosering na ten minste vier weken verhoogd naar een pleister met afgifte van 9,5 mg per 24 uur. Dit is de gebruikelijke dosering. Als de patiënt deze dosering ten minste zes maanden heeft gebruikt en goed verdraagt, en er treedt een verslechtering van de ziekte op, dan kan de arts de dosering verder verhogen naar een pleister van 13,3 mg per 24 uur.1
De dosering van de capsules bedraagt aanvankelijk 2 dd 1,5 mg. De dosering kan met tussenpozen van ten minste 2 weken met telkens 2 dd 1,5 mg worden verhoogd tot maximaal 2 dd 6 mg.
Als de behandeling met rivastigmine langer dan 3 dagen is onderbroken, moet de patiënt bij opnieuw starten weer met de startdosering beginnen om bijwerkingen te voorkomen.1
Als de patiënt na 3 maanden weinig of geen effect ondervindt, dan zal de arts de behandeling staken.1
2 Hoe wordt rivastigmine gebruikt?
De pleister moet worden aangebracht op de droge, intacte en onbehaarde huid van de rug, bovenarm of borst. De plek moet telkens worden afgewisseld, zodat niet binnen 14 dagen een pleister op dezelfde plek wordt aangebracht.1 Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een plakschema, bijvoorbeeld te vinden bij in het Vilans-protocol ‘Aanbrengen transdermale pleister met twee wekelijks plakschema’. Als de pleister is vergeten te wisselen op het vaste tijdstip, wissel deze dan alsnog. Wissel de volgende dag weer op hetzelfde normale tijdstip. Plak nooit 2 pleisters tegelijk.4
De capsules moeten heel worden doorgeslikt bij het ontbijt en de avondmaaltijd. Bij het vergeten van een capsules mag deze dosis nog worden ingenomen als het ten minste 4 uur duurt tot de volgende reguliere gift. Sla anders de dosering over.
3 Wanneer mag rivastigmine niet worden gebruikt?
Patiënten met leverfunctiestoornissen en patiënten met een lichaamsgewicht lager dan 50 kg hebben een grotere kans op bijwerkingen. De arts moet hier alert op zijn.1
Middelen die de werking van acetylcholine nabootsen of versterken (zoals rivastigmine) kunnen de cardiale prikkelgeleiding vertragen en de hartfrequentie verlagen. De arts zal voorzichtig zijn met het voorschrijven van deze middelen bij hartritmestoornissen. Rivastigmine kan bronchoconstrictie veroorzaken en de mucusproductie in de bronchiën verhogen. Let daarom extra op deze klachten bij patiënten met astma of COPD.1-3
Meer punten verdienen?
Maak ook de andere Nursing Challenge toetsen, je vindt ze via de Challenge-pagina.
Rivastigmine mag niet worden gebruikt bij een eerdere reactie op de toedieningsplek die wijst op allergisch contacteczeem.3 Na een reactie op de toedieningsplek van de pleisters mogen de capsules pas worden gebruikt na een negatieve uitkomst van allergietesten.3
4 Met welke andere geneesmiddelen heeft rivastigmine een wisselwerking?
Rivastigmine kan de werking verminderen van middelen met anticholinergische eigenschappen, zoals oxybutynine en tolterodine. Let op de effectiviteit van deze middelen als de arts deze combinatie toch voorschrijft.3
5 Welke bijwerkingen heeft rivastigmine?
Duizeligheid, misselijkheid en braken, diarree en anorexie komen vaak voor. Gastro-intestinale bijwerkingen en gewichtsverlies komen het meest frequent voor tijdens het opbouwen van de dosering. Neem bij aanzienlijk gewichtsverlies of aanhoudende gastro-intestinale klachten contact op met de arts. Deze kan de dosering verlagen of de behandeling stoppen. Bij gebruik van de pleisters komen bijwerkingen (vooral gastro-intestinale) veel minder vaak voor dan bij de capsules. De voorkeur gaat daarom uit naar rivastigmine in pleisters.1,4-6
Rivastigmine kan leiden tot psychische klachten zoals verwardheid, depressie, hallucinaties, angst en agitatie. Raadpleeg bij deze verschijnselen een arts.
Rivastigmine kan verder een tremor geven en verergering van de klachten bij de ziekte van Parkinson. Geleidelijk opbouwen van de dosering vermindert deze bijwerkingen. Blijven de bewegingsstoornissen aanhouden, neem dan contact op met de arts. Hij kan de dosering verlagen of de behandeling staken.
Bij de pleisters kunnen huidreacties op de plakplaats optreden, zoals erytheem, jeuk, oedeem en dermatitis. Neem dan contact op met de arts. Capsules met rivastigmine kunnen een alternatief zijn. Bij zowel de pleisters als capsules kunnen overgevoeligheidsreacties op rivastigmine voorkomen. Bijvoorbeeld huiduitslag, urticaria of jeuk. Neem dan contact op met de arts.
Verder kunnen hartritmestoornissen optreden, zoals palpitaties, bradycardie en tachycardie en atriumfibrilleren. Neem dan direct contact op met de arts.1,4
Noten
- Informatorium Medicamentorum via de KNMP Kennisbank, geraadpleegd januari 2020.
- Repertorium via www.bcfi.be, geraadpleegd januari 2020.
- Farmacotherapeutisch Kompas, geraadpleegd januari 2020.
- apotheek.nl, geraadpleegd januari 2020.
- NHG-standaard Dementie via www.nhg.org/nhg-standaarden, geraadpleegd januari 2020.
- NVKG-richtlijn Diagnostiek en behandeling van dementie, via nvkg.nl, geraadpleegd januari 2020.
Dit artikel is op feitelijke onjuistheden gecheckt door apotheker Anneleen Robberechts van de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen, en apotheker Annemieke Horikx van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).
Nursing maakt gebruik van de informatie van de Kennisbank KNMP. Deze bevat de meest recente medicatie-informatie. Mogelijk komt deze niet overeen met het advies van het Farmacotherapeutisch Kompas (FK). Het FK neemt echter vooral bijsluiterteksten over, en die worden niet meteen aangepast.
Effectiviteit van rivastigmine
De toepassing van cholinesteraseremmers zoals rivastigmine bij dementie is niet onomstreden. Bij de ziekte van Alzheimer kan rivastigmine op de korte termijn een bescheiden gunstig effect hebben op het cognitief functioneren en de ADL. De effectiviteit bij langdurig gebruik is niet duidelijk. In wetenschappelijke onderzoeken blijken patiënten bij wie de cholinesteraseremmer werd gestaakt slechter te scoren op onder andere de Mini-Mental State Examination (MMSE) dan bij patiënten die het middel bleven gebruiken.
Bij Lewy body-dementie en bij dementie bij de ziekte van Parkinson is geen gunstig effect aangetoond van cholinesteraseremmers op het cognitief functioneren. Rivastigmine wordt bij deze patiënten wel toegepast om psychotische verschijnselen of affectieve stoornissen te verminderen. Antipsychotica geven bij hen te vaak extrapiramidale bijwerkingen of verergering van de parkinsonverschijnselen.1,5,6
Toets je kennis
Zoek je verdieping in je vak, doe dan mee aan de Nursing Challenge: online kennistoetsen over twee vakinhoudelijke artikelen
Hoe het werkt
-
Iedere maand verschijnen in Nursing magazine en op Nursing.nl twee artikelen waaraan een kennistoets is verbonden: een artikel over een verpleegkundig onderwerp en een medicijnartikel
-
Met de eerste toets verdien je 2 accreditatiepunten en met de tweede 1. Per jaar kun je dus 33 accreditatiepunten verdienen (Nursing verschijnt 11 keer per jaar)
-
Alle toetsen staan online op www.nursing.nl/challenge
Win leuke prijzen!
-
Per maand wordt onder alle deelnemers een goodiebag verloot
-
Aan het eind van het jaar winnen de drie beste deelnemers mooie prijzen
-
De winnaars worden elke maand online bekendgemaakt
Voorbeeldvraag rivastigmine
Rivastigmine wordt gebruikt bij bepaalde vormen van dementie. Welke werking heeft rivastigmine?
A Het remt de afbraak van acetylcholine
B Het remt de afbraak van cholinesterase
C Het bevordert de afbraak van cholinesterase
D Het bevordert de afbraak van acetylcholine
De toets bij dit artikel is niet meer beschikbaar. Eerder behaalde accreditatiepunten blijven gewoon geldig.