Driekwart van de verpleegkundigen die nachtdiensten draaien, heeft slaapproblemen, zo blijkt uit een poll op Nursing.nl. Ybe Meesters, klinisch-psycholoog bij het Universitair Medisch Centrum Groningen, schreef eind vorig jaar samen met chrono-bioloog Marijke Gordijn een artikel over de gezondheidsproblemen door avond- en nachtdiensten in het Tijdschrift voor Geneeskunde.1
Geschrokken door het cijfer?
‘Nee. Het verbaast me niet. Uit buitenlandse onderzoeken weten we dat nachtdienst slaapproblemen veroorzaakt. Idealiter zouden mensen ’s nachts niet hoeven werken. Het problematische van nachtdienst is dat deze onze biologische klok ontregelt. Deze klok staat zo afgesteld dat het maar weinig nachtwerkers lukt om overdag aan hun benodigde slaapuurtjes te komen. Nachtdienst kan daarom dezelfde klachten geven als een jet lag: vermoeidheid, concentratieverlies, slaapproblemen, stemmingswisselingen en verstoring van eetpatroon of stoelgang.’
Driekwart verpleegkundigen slaapt slecht door nachtdienst, blijkt uit onze poll. Lees hier meer>>
Wat kun je ondernemen bij slaapproblemen door nachtdienst?
‘Eigenlijk bestaan er nog geen echt goede oplossingen voor. Een voorwaarts roterend rooster en het houden van een powernap in de nacht zijn de twee meest veelbelovende manieren om klachten als verminderde alertheid en afgenomen slaapkwaliteit tegen te gaan. Bij een voorwaarts roterend rooster werkt iemand eerst ochtend-, dan middag- en dan avonddienst. Daardoor ontstaan langere rusttijden tussen de verschillende diensten.’
En lichttherapie?
‘Over lichttherapie in de nacht zijn de meningen nog verdeeld. Extra licht in de nacht helpt nachtwerkers alerter te blijven, maar je ontregelt de biologische klok nog verder. Wel zijn er hoopvolle resultaten geboekt door bepaalde frequenties uit het licht weg te filteren, maar daar moet nog nader onderzoek naar worden gedaan.
Lichttherapie overdag, aan het eind van de dienst om sneller in het normale ritme te komen, zou op zich een goed idee kunnen zijn. Maar het vaak heen en weer schuiven van ritmes kan ook weer ongunstig uitpakken. Het is voorlopig dus nog even de vraag of lichttherapie overdag verstandig is. Dit moeten we nog goed onderzoeken.’
Zijn er groepen die meer geschikt zijn om te werken in de nacht … avondmensen, jonge mensen?
‘Avond- en nachtmensen hebben minder moeite om alert te blijven tijdens de nachtdienst. Ook ondervinden ze op lange termijn mogelijk minder nadelige effecten, maar dan alleen bij een constant rooster. Daar is nog wel meer onderzoek naar nodig. Over de invloed van leeftijd is recent in Nederland een studie gepubliceerd. De onderzoekers keken specifiek naar het effect van leeftijd op herstel na de dienst en vonden geen significant effect. Een vaak gegeven verklaring is het ‘healthy shift worker selection bias’. Oudere werknemers die nog steeds ploegendienst draaien, vormen een selecte groep; degenen met problemen zijn al uitgevallen. Tegelijkertijd weten we dat met toenemen van de leeftijd de problemen groter worden en er meer uitval is. Alleen die meet je dan dus niet meer.’
1. Ybe Meesters en Marijke C.M. Gordijn. Tijd van slapen. Verstoring van de biologische klok door nacht – en wisseldiensten. Ned Tijdschr Geneesk, 2015;159.
