Een gezonde leefstijl en therapietrouw zijn van groot belang bij het voorkomen van gezondheidsschade en daarmee bij het beperken van de kosten van de zorg. Maar hoe ver mogen overheid en zorgverleners gaan om mensen over te halen tot gezond gedrag?
Dit is een van de ethische vragen die het Centrum voor Ethiek en Gezondheid opwerpt in de ‘Toekomstverkenning Ethiek en Gezondheid’. Met deze toekomstverkenning geeft het CEG, een samenwerkingsverband tussen de Gezondheidsraad en de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, een blik op de meest prangende ontwikkelingen en vraagstukken op het gebied van ethiek en gezondheid.
Nudging
Het CEG signaleert een toenemende belangstelling voor ‘verleidingsstrategieën’, ofwel ‘nudging’ bij het stimuleren van een gezonde leefstijl. Deze strategieën zijn gericht op het beïnvloeden van het gedrag door in te spelen op bewuste en onbewuste psychologische processen. Een voorbeeld is het vooraan zetten van gezond eten in de bedrijfskantine en de ongezonde snacks achteraan, zodat het makkelijker is om gezond te kiezen dan ongezond. Tegen dit soort ingrepen zullen weinig mensen bezwaar maken, maar hoe zit het als de overheid zich met de bedrijfskantines gaat bemoeien en hen bijvoorbeeld verplicht stelt om hun producten op deze manier te presenteren? En in hoeverre mogen zorgverleners nudging technieken toepassen om mensen in een bepaalde richting te duwen? Wanneer komt de autonomie van de patiënt in het gedrang?
Weloverwogen keuzes
Ook nieuwe medische mogelijkheden, e-health toepassingen en sterk toenemende zorgkosten leiden tot ethische vragen. Zo stellen de adviesraden de vraag hoe ervoor te zorgen dat patiënten goed geïnformeerd, weloverwogen keuzes maken over de zorg en behandeling die zij wensen. Deze keuzes worden immers steeds complexer, niet alleen door de vele mogelijkheden die er zijn, maar ook door de enorme hoeveelheid informatie die patiënten tot hun beschikking hebben, met name via internet. En wat te doen met patiënten die niet of nauwelijks in staat zijn om hun keuzes te overdenken, zoals dementerenden en pasgeborenen?
Wel of niet behandelen
De Toekomstverkenning werpt ook vragen op over het al dan niet (door)behandelen van ernstig zieken in het laatste stadium van hun leven. Hoe kunnen mensen zelf een idee vormen van ‘goed leven’ en dat ook toepassen bij hun dilemma’s? Een andere kwestie is de veiligheid en kwaliteit van behandelingen die patiënten in het buitenland ondergaan, bijvoorbeeld omdat de wachtlijst korter is, of omdat ze een behandeling kunnen krijgen die in Nederland niet wordt gegeven. Moeten Nederlandse zogverleners hun patiënten beschermen tegen mogelijk onverantwoorde zorg die mensen vrijwillig ondergaan in het buitenland, of is de keuzevrijheid en autonomie van de patiënt leidend?
De toekomstverkenning ethiek en gezondheid is te downloaden via de website van het CEG
redactie TvZ / Esther van Heeswijk
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account