‘Laat mij maar zitten’ - Waarom je apathie bij dementie moet onderbreken

Passief, lusteloos, niet reageren. Apathie komt vaak voor bij dementie. Hoewel de persoon zelf er niet altijd zichtbaar onder lijdt, is het belangrijk om er iets aan te doen. Lees hier wat de risico’s zijn en hoe je apathie kunt onderbreken.

Of kom naar Hét Dementiecongres op 18 november 2025 en fris je kennis rond dementie in 1 dag op.

Hoe kan apathie eruit zien?

‘Iedere verpleegkundige herkent wel die rustige cliënt in haar stoel. Ze lijkt gewoon een gemakkelijk mens, is niemand tot last. Maar als je haar wat vraagt, komt er bijna geen reactie. Ze heeft een rollator, waar ze eigenlijk nooit mee loopt. En je ziet niet of ze trek heeft, of dorst. De kop koffie die voor haar is neergezet, staat er tegen lunchtijd nog. Ze heeft haar medicijnen niet ingenomen.

Als je bij haar komt voor de avondzorg, zit ze in het donker: ze heeft geen lampje aangedaan toen het schemerig werd. Je hebt geen idee wat er in haar hoofd omgaat, het lijkt alsof ze nergens zin in heeft. Ze komt pas in actie als jij haar daartoe stimuleert.’

Klinisch neuropsycholoog Hanneke Nijsten schetst hiermee het typische beeld van een cliënt met apathie.

Oorzaken van apathie

Meestal is de dementie de oorzaak van apathie: ‘Hoe dit gebeurt, hangt af van de vorm van dementie,’ vertelt Nijsten. ‘Bij hersenschade in de frontaalkwab is het plannen en organiseren aangedaan, en ook het initiatief nemen of interesse tonen. Zit de schade in het subcorticale gebied, dan heeft iemand moeite met het reguleren van emoties en coördineren en uitvoeren van bewegingen. Bij apathie communiceren deze voorste en dieper gelegen hersengebieden minder goed met elkaar.’

Maar er kan ook een andere oorzaak zijn van apathie. ‘Zoals te weinig prikkels, of juist te veel,’ aldus Nijsten. ‘Iemand die niet weg kan uit een te drukke ruimte, trekt zich soms terug in zichzelf, dit zie je soms in een verpleeghuis.’

Wat kan ik doen?

Meestal voelen mensen met apathie zich niet somber. Toch is het belangrijk om er iets tegen te doen. Zeker vanwege het eerdergenoemde hogere overlijdensrisico (zie ook kader).

En ook al is het als verpleegkundige soms lastig om apathie te behandelen, is het belangrijk om het te doorbreken.

‘Jij als verpleegkundige kan fungeren als de startmotor,’ vertelt Nijsten. ‘Je zorgt dat de motor gaat draaien en de auto kan rijden.’ Dit doe je door de persoon met apathie te stimuleren, zijn hersenen ‘aan’ te zetten, hem over de drempel te helpen om in actie te komen.

Contact maken

Maar hoe maak je dan contact? ‘Dit kan door degene met apathie actief uit te nodigen of stimuleren. Als iemand echt niet wil ga je niet dwingen, maar als je mensen meeneemt en daar wat sturend in bent, dan merk je dat mensen er best zin in hebben.

Zeg bijvoorbeeld in plaats van “Zullen we uw kousen aan gaan doen?” “‘Kom we gaan uw kousen aandoen!” Uitnodigen, stimuleren. Dit geldt ook voor leuke dingen doen met naasten: als ze actief worden uitgenodigd en gestimuleerd; dan zien we dat mensen wel zin hebben en er ook echt wel van genieten.’

Dit is een ingekorte versie van een eerder Nursing artikel. De volledige versie vind je hier.