De ene innovatie is de andere niet: het invoeren van een pijnmetingsschaal in een verpleeghuis is iets heel anders dan een zelf management programma voor chronisch zieken met meerdere aandoeningen.Wanneer je rekening houdt met 7 kenmerken, dan zijn de eerste stappen naar succes al gezet.
Het invoeren van een pijnschaal lijkt eenvoudiger dan een zelfmanagement programma introduceren. Maar ook de implementatie van de eerste is geen kwestie van het insrument overhandigen aan de verzorgenden en dan verwachten dat ze vanaf de volgende dag pijn gaan meten. Hoe lastig het is om nieuwe kennis over te brengen naar de praktijk blijkt ook uit de jaren die het gekost heeft om onnodige handelingen bij de peri-operatieve zorg uit te bannen, zoals het onnodig lang nuchter houden van patiënten en het scheren van het operatiegebied. Hierbij speelde niet alleen een gebrek aan kennis, onzekerheid of bereidheid van verpleegkundigen, maar ook de houding van artsen, die vaak bleven aandringen op de oude werkwijze.
In een eerder verschenen artikel in TvZ Tijdschrift voor verpleegkundig experts, benoemen Marian Adriaansen en Theo van Achterberg 7 kenmerken die essentieel zijn bij het invoeren van een niewe techniek of werkwijze. Hieronder een verkorte weergave:
1. Kenmerken van de verpleegkundigen
Verpleegkundigen hebben niet alleen behoefte aan meer kennis over bijvoorbeeld een richtlijn of een nieuwe werkwijze. Zij zijn vooral gediend met aandacht voor het nut en de noodzaak van de innovatie. Van belang is dat de innovatie een probleem oplost dat hen in de praktijk daadwerkelijk hindert, of zou moeten hinderen gezien de negatieve invloed op de kwaliteit van zorg.
2. Kenmerken van de directe werkomgeving
Het team, de leidinggevende en invloedrijke professionals betekenen veel bij het invoeren van de innovatie. Wanneer invloedrijke professionals met de innovatie instemmen is de kans groter dat deze ook werkelijk geïmplementeerd wordt. Voor verpleegkundigen zijn daarbij artsen een belangrijk referentiekader.
3. Kenmerken van de patiënt
Ook de patiënt heeft invloed op het succes van een nieuwe werkwijze. Bij evidence based richtlijnen worden de voorkeuren van de patiënt meegenomen, maar vernieuwingen zijn niet altijd goed afgestemd op de behoeften en kenmerken van de individuele patiënt, zoals kennis, gedrag, normen, waarden en therapietrouw.
4. Kenmerken van de organisatie
Sommige organisaties zijn meer innovatief dan andere. Stimulerend voor een innovatief klimaat zijn bijvoorbeeld een hoge mate van professionalisering van de medewerkers, beslissingen laag in de organisatie, goede communicatie, grote betrokkenheid van de medewerkers en een instelling die zich opstelt als ‘lerende organisatie’.
5. Maatschappelijke factoren
Ook maatschappelijke factoren hebben invloed op de kans van slagen van implementaties. Denk daarbij aan de financiering van de verschillende zorgcomponenten en honoreringssystemen. In de VS financieren zorgverzekeraars bijvoorbeeld de meerkosten van decubitus niet boven een bepaald percentage. Reden om veel aandacht te besteden aan het voorkomen van decubitus.
6. Het proces
Voorwaarde voor een succesvolle implementatie is een goede planning en voorbereiding en duidelijke, meetbare doelen. Daarbij moeten alle betrokkenen (afdelingsteam, managers, sleutelfiguren) enthousiast gemaakt worden.
7. Kies de juiste strategie
Bedenk welke strategie er nodig is om een gedragsverandering bij de teamleden te bereiken. Kies je alleen voor instructie en informatie geven? Dit is zeer waarschijnlijk niet genoeg. Een combinatie van strategieën is doorgaans het meest effectief. Een andere strategie is bijvoorbeeld het verhogen van de extrinsieke motivatie. Dat kan met financiële beloningen of boetes (door de zorgverzekeraar), maar ook via interne audits, peer reviews en spiegelgesprekken met patiënten. De intrinsieke motivatie wordt bevorderd door directe en persoonlijke feedback of door herinneringsstickers of posters aan de muren. Dit is nog maar een kleine greep uit de strategieën die mogelijk zijn.
Marian Adriaansen is lector Langdurige zorg aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen en hoofdredacteur van TvZ, Theo van Achterberg is hoogleraar Verplegingswetenschap aan de Radboud Universiteit, Nijmegen.
Meer leren over het invoeren van vernieuwingen? Bezoek het TvZ-congres Innoveren is te leren. Het congres vindt plaats op woensdag 13 november in congrescentrum de Reehorst te Ede. En let op: vroegboekers profiteren van een aantrekkelijke korting. Schrijf u dus voor 16 oktober nog in!
Alvast meer lezen over het invoeren van vernieuwingen? Download het dossier Implementeren van zorgvernieuwingen dat eerder verscheen in TvZ Tijdschrift voor verpleegkundig experts.
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account