Mijn uniform en ik

‘Verpleegkundige draagt liever uniform dan eigen kleding’,
kopte Nursing onlangs op haar website. Het ging om een enquête onder verzorgenden en verpleegkundigen, gehouden door V&VN. In sommige verpleeghuizen wordt in het kader van de huiselijkheid door medewerkers in burger gewerkt. Het is niet vreemd dat juist zij een uniform prefereren. Een uniform is niet alleen herkenbaar en hygiënisch, het straalt ook deskundigheid uit.

Toch wordt de status van het uniform niet door iedereen als zodanig beleefd. Senior verpleegkundigen zie ik bijvoorbeeld regelmatig in burger door het ziekenhuis lopen. Juist het in burger zijn lijkt voor hen gepaard te gaan met aanzien. Het toont dat zij managen, en niet de uitvoerders aan het bed zijn.

Een andere beroepsgroep die het verpleegkundig uniform niet (meer) associeert met status zijn de verpleegkundig specialisten. Bij hen heeft het plaatsgemaakt voor de eigen kleding en een chique witte jas. Kennelijk bestond er behoefte aan een helder onderscheid, en is dat gevonden in de kleding van de dokter.

De laatste jaren zie ik echter steeds vaker medisch specialisten zonder doktersjas hun patiënten tegemoet treden. De uroloog Michael van Balken, zelf geen fan van de witte jas, schreef er het volgende over in zijn blog. ‘In een tijdsgewricht waarin de rol van arts verschuift van ‘de god van vroeger naar de gids van nu, waarin de dokter en patiënt als partners, in een team, samenwerkend het traject in gaan, past de jas niet meer als onderscheidingsteken.’

Mooie woorden, en ik ben het zeker met hem eens. Maar zou het kunnen dat de jas aan status heeft ingeboet omdat andere beroepsgroepen er ook gebruik van maken? Dat het voor de medisch specialist juist aanzienswaardig en onderscheidend is om zonder witte jas ten tonele te verschijnen? Het een sluit het ander natuurlijk niet uit.

Zelf voel ik me best thuis in het uniform, maar ervaar het tegelijkertijd als iets bedreigends. Het uniform maakt immers dat mensen deels hun eigenheid verliezen. Zij zijn daardoor sneller in staat tot dingen waar ze als individu eigenlijk niet achter staan. Het beste voorbeeld is de soldaat die met zijn peloton door de straat marcheert. Iedereen draagt hetzelfde, iedereen beweegt hetzelfde. Dat anti-individualisme is nodig om militairen te laten doen wat zij doen tijdens oorlogen.

Het lijkt een wereld die ver afstaat van het ziekenhuis, maar ook bij ons is het een ethisch mijnenveld. Vrijwel dagelijks verrichten verpleegkundigen nare handelingen, handelingen die twijfels oproepen. Het fixeren van delirante ouderen, het onder dwang inbrengen van maagsondes… de voorbeelden zijn talrijk. Het uniform staat ook symbool voor loyaliteit aan de organisatie. Het risico dat je als verpleegkundige op een dag je eigen grenzen over gaat is reëel. Wees daarom trots op je uniform, maar knoop het niet dicht tot het bovenste gaatje.

Hugo van der Wedden is medisch socioloog en interim verpleegkundige.
www.hugovanderwedden.nl | Twitter @hugovdwedden