Blog Hugo: 'Lef, leiderschap en palliatieve zorg'

Mariska wordt er moedeloos van. Haar hoogbejaarde patiënt met ernstig hartfalen en een longontsteking is alles behalve comfortabel. Hij is onrustig, benauwd, en nauwelijks nog in staat tot contact. Het adagium van de dokter? Afwachten tot de antibiotica aanslaan en de Lasix® zijn werk doet.

Ik loop met Mariska mee en kijk om het hoekje van de kamer. De man verricht zware arbeid. Zijn hele lijf hapt naar adem. Af en toe slaat hij zijn benen onrustig over het bedhek alsof hij wil vluchten uit de ellendige situatie. Het zuurstofmasker lijkt hem eerder te benauwen dan dat hij er wat aan heeft.

‘Hij gaat echt niet beter worden?’
Mariska zucht. ‘Die man ligt al ruim twee weken op de afdeling. Elke keer als hij iets lijkt op te knappen, krijgt hij weer een terugslag. De arts heeft het continu over een precaire balans, maar ik zie een man in de laatste fase van zijn leven die behoorlijk aan het lijden is.’
‘En wie is zijn arts?’
Mariska kijkt me veelbetekenend aan: ‘Van Overeem’.

Dokter Van Overeem. We kennen het type allemaal. Vriendelijke man, gedistingeerd, superdeskundig, maar een draak als het aankomt op palliatieve zorg. Vrijwel iedere patiënt behandelt hij curatief, tot de dood erop volgt. In de media spreken progressieve artsen over advance care planning, kwaliteit van leven en de kunst van het nalaten. Binnen de muren van het ziekenhuis zijn de Van Overeems nog verrassend dominant.

Wat is verpleegkundig leiderschap eigenlijk? Dat vraagt blogger Bo zich hier af >>>

In de ogen van Mariska zie ik onmacht. Ik moet denken aan een lunchbijeenkomst van het Verpleegkundig Stafconvent waarbij ik onlangs aanwezig was. Het ging over leiderschap. Verpleegkundigen, zo luidde de boodschap, zouden meer regie moeten nemen over het zorgproces. Het was een inspirerend verhaal.

‘Stel’, vraag ik Mariska, ‘je hebt volledige zeggenschap over de situatie. Jij bent de baas. Wat zou je doen?’
‘Het palliatief team in consult vragen!’, antwoordt ze met overtuiging.
‘Wat houdt je dan tegen?’
Ze zucht nog maar eens. ‘Ik kan die mensen toch niet zomaar bellen? Daar krijg ik toch gezeik mee?’
‘Ja, daar krijg je gezeik mee, maar welke stappen zou je wel kunnen nemen?’

Het is drie uur ‘s middags wanneer ik aangenaam verrast word. Voor de deur van de benauwde man overlegt de zaalarts met de dienstdoende dokter van het palliatieve team. Wanneer ze naar binnenlopen zoek ik Mariska op.
‘Ik ben gewoon heel bijdehand geweest,’ zegt ze stralend. ‘Ga maar eens vijf minuten naast die benauwde man zitten, heb ik de zaalarts toegebeten. En als je dan nog vindt dat hij comfortabel is, hoef je het palliatieve team niet te bellen. Toen begreep hij wel hoe ik erin sta. We hebben een goed gesprek gevoerd en zijn samen bij de patiënt gaan kijken.’
‘En Van Overeem?’
‘Die is telefonisch akkoord gegaan met het consult, maar echt gezellig klonk het niet.’

Goede zorg in de laatste levensfase. Compassie lijkt het belangrijkste ingrediënt, maar zonder lef en leiderschap blijf je vaak met lege handen achter.