Blog Vivian: 'Heftige emoties bij studenten'

Saïda loopt haar tweede stage in een ziekenhuis op de afdeling inwendige geneeskunde. Daar verpleegt ze mevrouw Gerritsen die voor onderzoek komt vanwege buikklachten, overgeven en icterus (geelzucht). Al snel blijkt dat mevrouw Gerritsen een kwaadaardige tumor in haar pancreas heeft, en dat deze tumor inoperabel is. Mevrouw Gerritsen heeft niet lang meer te leven en zal voor palliatieve zorg in het ziekenhuis blijven. Saïda heeft Mevrouw Gerritsen intensief begeleid tijdens de onderzoeken. Ze heeft een bijzonder goed contact met haar. De diagnose komt niet alleen hard aan bij mevrouw Gerritsen en haar familie, maar ook bij Saïda zelf. Huilend zit ze de avond van het slechtnieuwsgesprek thuis en ze voelt zich ook de dagen erna intens verdrietig. Als mevrouw Gerritsen overlijdt, wordt haar verdriet alleen maar groter. Het lijkt wel of ze een dierbaar iemand verloren heeft. Ze vraagt zich af of ze wel over dit verdriet heen komt.

Als verpleegkundige word je met leven en dood geconfronteerd, en met alles daar tussenin. Logisch dat dat je niet altijd in de koude kleren gaat zitten. Het beste is dat je empathie en medeleven voor je patiënt of cliënt hebt zonder dat je er zelf aan onderdoor gaat. ‘Betrokkenheid met behoud van professionele distantie,’ wordt dat in de gezondheidszorg genoemd. 

In bovengenoemde situatie is er meer aan de hand. De reactie van Saïda is vrij extreem. In de psychologie wordt dat ‘overreageren’ genoemd. De Amerikaanse psychotherapeut Jean Jenson beschrijft in haar boeken wat de oorzaak is van overreageren. Deze reacties zijn het gevolg van onderdrukte eerdere ervaringen die worden opgeroepen door een ervaring die er op lijkt. Saïda heeft bijvoorbeeld jong haar moeder verloren en heeft dat niet kunnen verwerken. Het overlijden van Mevrouw Gerritsen met wie ze zo’n goede band had, riep het oude verdriet op. Omdat in bovengenoemde casus de emoties via een via een onbewust proces worden opgeroepen, worden de studenten overvallen door hun eigen emoties. Een angstige ervaring. Wanneer Saïda niets met haar gevoelens van vroeger doet, zullen de verdrongen kindgevoelens steeds weer de kop op steken. Dit is heel pijnlijk en moeilijk, omdat de heftigheid niet in relatie staat tot wat er werkelijk gebeurd is en je je tegelijkertijd niet bewust bent van de oorsprong ervan.

Wat kun je eraan doen?
Herkenning van boven beschreven processen is al heel belangrijk. Als je dit laat bestaan heb je kans dat je vastloopt, zonder dat je precies weet hoe dat kan. Of je krijgt een burn-out zonder dat er iets aan de oorzaak gedaan wordt. Het kan wel lastig zijn te ontdekken wanneer je gevoelens ‘normaal’ (let wel: dit is geen waardeoordeel) of ‘volwassen’ zijn, en wanneer je overreageert. Natuurlijk is het normaal dat je af en toe een huilbui hebt, verdrietig bent om een overleden patiënt, bang bent voor agressie. Maar het is de kunst je zogenaamde ‘kindgevoelens’ te leren herkennen. 

Kindgevoelens
Kindgevoelens zijn voor jezelf herkenbaar als er kindergedachten bijkomen zoals:
• Ik kom hier nooit meer overheen; 
• Ik ben doodsbang (zonder dat er een reëel gevaar dreigt);
• Iedereen vindt me stom; 
• Ik overleef dit niet;
• Deze angsten zijn zo groot dat ik er niet mee kan leven. 

Extreme gevoelens kun je bij jezelf herkennen door wat afstand te nemen van de situatie en te beoordelen of je gevoelens er passend bij zijn of dat ze zo overweldigend zijn dat het niet meer bij de situatie past. Ook door er over te praten met iemand die je vertrouwt kun je er achterkomen of het een ‘normale reactie’ betreft of dat je ‘overreageert’ op een situatie. Is dat laatste het geval, probeer dan te kijken naar waar je extreme reactie vandaan kan komen. Vaak is het iets uit je jeugd, omdat je toen te klein was om de pijn van een gebeurtenis te verwerken of toe te laten. Toen was je machteloos, niet tegen de pijn opgewassen.

Volwassen
Het goede nieuws is dat je dat nu niet meer bent! Wel heb je waarschijnlijk hulp nodig om alsnog de pijn van vroeger te verwerken zodat het je minder belemmert in je werk als verpleegkundige. Houd je zelf in elk geval de gedachte voor dat de huidige situatie niet de oorzaak van je heftige emoties is. Dit kan al tijdelijk helpend zijn om er mee om te gaan. Je bent nu volwassen en je kunt de situatie aan!

Dit artikel is gebaseerd op de ideeën van de Amerikaanse psychotherapeut Jean Jenson. Zij schreef hierover onder andere het boek ‘Op weg naar je ware zelf’.