Cliënten en seks

Een aanraking, opmerking of blik
Mensen denken verschillend over seksualiteit. Wat voor de een normaal of acceptabel is, hoeft dat nog niet voor de ander te zijn. Ook kunnen mensen aan dezelfde handeling (bijvoorbeeld een aanraking, maar ook een opmerking of een blik) een verschillende, al dan niet seksuele betekenis geven. Als verzorgende moet je je hiervan bewust zijn en daar in je gedrag (zowel verbaal als non-verbaal) rekening mee houden. Wat jij voor vanzelfsprekend houdt, is het niet voor een ander.
Intieme verzorging

Dementerenden verblijven vaak lang in een zorginstelling en zijn voor lichamelijk contact op zorgverleners aangewezen. Zoals een arm om de schouder, een hand vasthouden en een aai over de bol. Het is belangrijk om je steeds af te vragen wat de cliënt prettig vindt.

Seksualiteit
Het is belangrijk dat je als verzorgende aandacht hebt voor de vragen en problemen van een cliënt op het gebied van seksualiteit. Een cliënt kan je vragen stellen over seksualiteit. Samen met de cliënt kun je nagaan wat hem precies dwars zit en wat mogelijke oplossingen zijn. Soms kan een luisterend oor al voldoende zijn.

Vragen doorverwijzen
Sommige operaties, bijvoorbeeld een operatie aan de prostaat, kunnen gevolgen hebben voor de beleving van seksualiteit. Het is belangrijk dat bij de voorlichting over de operatie dit al aan de orde komt, zodat de cliënt weet wat hem te wachten staat. Toch kan een cliënt die aan zijn prostaat geopereerd is, zich nog steeds zorgen maken over zijn potentie. Mogelijk signaleer jij dat de zorgvrager zich zorgen maakt en blijkt uit een gesprek dat de zorg over zijn potentie gaat. Je kunt deze signalen door geven aan de arts.

Seksuele voorlichting
In de zorg voor dementerenden kan het tot je taak behoren om seksuele voorlichting te geven. Ook het begeleiden bij relaties kan tot je taak behoren. Als twee dementeren binnen een instelling een relatie aangaan, is het bijvoorbeeld belangrijk om na te gaan of ze allebei die relatie willen en hoever ze daarin willen gaan.

Dubbelzinnige opmerkingen en betasten
Cliënten kunnen seksueel getint gedrag vertonen. Ze kunnen allerlei dubbelzinnige of openlijk seksueel getinte opmerkingen maken. Ze kunnen je betasten. Hoe je als verzorgende het beste op dit gedrag kunt reageren, hangt onder meer af van de vraag of de zorgvrager wilsbekwaam is of niet. Is hij zich bewust van wat hij doet? Begrijpt hij welke betekenis zijn gedrag voor anderen heeft?

Grenzen stellen bij wilsbekwame cliënten
Een wilsbekwame cliënt die steeds seksueel getinte opmerkingen maakt, je betast of in bed probeert te trekken, tast jouw waardigheid en integriteit aan. Een wilsbekwame cliënt kun je aanspreken op zijn gedrag. Je kunt tegen hem zeggen dat je zijn seksueel getinte opmerkingen niet op prijs stelt of dat je niet wilt dat hij je betast. Het kan zinvol zijn om na te gaan waarom cliënten dit gedrag vertonen en wat dit gedrag betekent. Aangeven dat jij zijn opmerkingen niet op prijs stelt, dat ze een goede hulpverlening in de weg staan, is een manier om ervoor te zorgen dat hij stopt met het maken van dergelijke opmerkingen. Als een wilsbekwame zorgvrager blijft volharden in zijn grensoverschrijdende gedrag is het belangrijk dat je dit met anderen bespreekt, bijvoorbeeld binnen in je team, om te bepalen hoe je het beste met deze zorgvrager om kunt gaan.

Grenzen stellen bij wilsonbekwame cliënten
Bij wilsonbekwame cliënten is de eerste stap je afvragen wat het gedrag betekent. Gedrag dat weliswaar seksueel lijkt, hoeft dat nog niet te zijn. Het seksueel getinte gedrag kan een zoeken naar intimiteit zijn, naar lichamelijk contact. Het gedrag kan ook seksueel getint, maar niet seksueel bedoeld zijn. Het gedrag kan tenslotte inderdaad ook seksueel getint gedrag zijn dat in geen enkele situatie als ‘normaal’ gezien zou worden. Als het echt gaat om seksueel ontremd gedrag is het zaak om te kijken hoe dit gedrag in goede banen geleid kan worden.

Seksuele handelingen als zorgbehoefte
De cliënt stelt de vraag naar ‘seksuele handelingen’ niet omdat hij een relatie met jou wil. Hij heeft seksuele behoeften en door zijn aandoening is hij niet in staat om zichzelf te bevredigen. Daarom heeft hij bij het formuleren van zijn zorgbehoeften ook ‘hulp bij seksuele bevrediging’ opgenomen. Het is als het ware een neutrale vraag geworden. Hij heeft een probleem waarmee hij geholpen wil worden. Als verzorgende is het onderdeel van je taak om met de zorgvrager in gesprek te gaan en samen met hem na te gaan hoe er iets aan zijn probleem gedaan kan worden. Het behoort niet tot jouw taak als verzorgende om zelf seksuele handelingen bij een zorgvrager te verrichten.

Bron: Handreiking voor seksuele handelingen door verzorgenden

Handreiking

De Commissie Ethiek van Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) heeft een handreiking gemaakt voor omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening van verzorgenden.

Zie ook: boek voor verzorgenden over cliënten en seksualiteit