Gastblog: ‘Eigen regie in het ziekenhuis, kan dat?’

Eigen regie in de zorg kent vele definities en aanverwante termen als zelfmanagement, zelfregie, empowerment en shared decision making. De gemene deler is de mogelijkheid van de patiënt om keuzes te maken en controle te ervaren over dingen in het dagelijks leven. En om keuzes te kunnen maken voor een bepaald ziekenhuis, specialist of behandeling en bij ontslag. Dit klinkt sympathiek en logisch. Alleen wanneer je zorg nodig hebt, is eigen regie op onderdelen lastig uitvoerbaar of zelfs onwenselijk.

Een voorbeeld: wanneer iemand zich in een acute levensbedreigende situatie bevindt, is diegene gebaat bij doortastende professionals die weten wat te doen. Overleg met de persoon die zich in acuut levensgevaar bevindt over locatie, tijdstip, type en uitvoerende van de zorg is dan niet aan de orde. Eigen regie in de zorg heeft te maken met keuzes die betrekking hebben op je leven. Dit lijkt aannemelijk, maar impliceert een niet altijd zichtbare complexiteit en tegenstrijdigheid. Hoe voer je eigen regie als patiënt in een systeem georiënteerde, DBC gestuurde, ziektespecifieke- en hiërarchische ziekenhuisorganisatie gericht op medische interventies en -outcomes en een zo kort mogelijke ligduur? Is eigen regie in het ziekenhuis reëel?

Eigen regie vereist een verpleegkundige en medische staf die de patiënt niet als object maar als individu beschouwen, gericht zijn op partnership en samenwerken. Voorwaardelijk is dat patiënten kunnen achterhalen wat de kwaliteit is van een ziekenhuis, een behandelaar, de verschillende behandelopties en de nazorgmogelijkheden. Ook moeten patiënten kunnen uiten wat zij willen. En dat is eveneens een behoorlijke uitdaging. Uit onderzoek blijkt dat de mondigheid van ziekenhuispatiënten overschat wordt en de kwetsbaarheid onderschat. Bij ernstige aandoeningen en de daarmee gepaarde angst en onzekerheid verdwijnt de mondigheid van veel patiënten als sneeuw voor de zon.

Kortom, de ziekenhuissetting is verre van ideaal vanuit het oogpunt van eigen regie van de patiënt. Het vergt een visie op behandeling en verpleging die niet ziekte-, of organisatiegericht is, maar persoons- en levensgericht. Arts en onderzoeker Machteld Huber schreef hierover in haar concept ‘Positieve gezondheid’: ‘Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven (…) in dit concept wordt de potentie benadrukt om gezond te zijn of te worden, zelfs wanneer er sprake is van ziekte. Daarbij zijn persoonlijke groei en ontwikkeling en het vervullen van persoonlijke doelen in het leven net zo belangrijk.’

Vast staat dat ziekte, waar mogelijk en wenselijk, moet worden behandeld. Maar ook dat dit hand in hand moet gaan met het versterken van veerkracht, eigen regie en basisgezondheidsvaardigheden. Het vergt bovendien het centraal stellen van de perceptie van de patiënt. Respect, geduld, begrip, vragen, luisteren, kijken, aanvoelen, invoelen, afstemmen, informeren en op verzoek adviseren… Goede professionals kunnen dat als geen ander.
Evelyn Finnema, lector Wonen, Welzijn en Zorg op hoge leeftijd aan de NHL Hogeschool Leeuwarden.