Geeft kraanwater meer wondinfecties dan een isotone zoutoplossing?

Casus

Henk Dehaene (75) heeft een grote snijwond aan zijn hand. Deze is wel wat vuil, maar niet gecompliceerd. Op de spoeddienst gebruikt men altijd steriele isotone zoutoplossing om wonden te spoelen. Maar leidingwater kan ook, heeft een collega gehoord. Wat zegt de literatuur?

1 Formuleer je vraag

(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O= uitkomst)
Geeft reiniging van niet-gecompliceerde, acute verwondingen (huidlaesies) met leidingwater meer of minder wondinfecties dan reiniging van deze wonden met een steriele isotone zoutoplossing (NaCl 0,9%) bij niet- immuungecompromitteerde personen?
P: Niet-immuungecompromitteerde patiënten met een niet-gecompliceerde acute verwonding
I: Reinigen van de wond met leidingwater
C: Reinigen van de wond met een steriele isotone zoutoplossing (NaCl 0,9%)
O: Wondinfectie

2 Zoekstrategie

We zochten met de zoektermen wound, wounds and injuries, multiple trauma, traumatology, disinfectants, tap water, water, saline, irrigation, cleansing, cleaning infection, infection, wound infection onder meer in de richtlijnen van het Nederlands Huisartsengenootschap en de National Guidelines Clearinghouse, systematische reviews via Cochrane, en originele studies via Pubmed, BMJ, BestBETs, ISI Web of Knowledge, SumSearch en de TRIP database.2
Alleen de systematische reviews van Whaley3 en Fernandez & Griffiths4, het literatuuroverzicht van Patel & Beldon5 en de klinische studies van Moscati et al6 en Weis et al7 konden een antwoord formuleren op onze vraag.

3. Beoordeling resultaten

De SR van Fernandez & Griffiths uit 2012 is een update van een eerdere Cochrane systematische review. De laatste includeert elf studies gepubliceerd tussen 1981 en 2007. De geïncludeerde studies zijn erg heterogeen, daarom zijn de uitkomsten opgesplitst in deelgroepen. Per subcategorie blijven er daardoor vrij weinig artikelen en respondenten over. Op basis hiervan besluiten we dat er geen bewijs is dat het reinigen van wonden met leidingwater meer infectie geeft en dat er beperkte evidentie is dat het de infectiekans zou verminderen.
De systematische review van Waley3 uit 2004 includeert vijf artikelen. In een van deze studies vergeleken de auteurs reiniging van acute traumatische wonden bij volwassenen met leidingwater versus reiniging met isotone zoutoplossing. Hieruit blijkt dat er geen aantoonbaar verschil is in infectieratio tussen het gebruik van leidingwater en isotone zoutoplossing. Er is echter nog te weinig onderzoek beschikbaar om dit voldoende sterk te kunnen onderbouwen.
Het literatuuroverzicht van Patel&Beldon uit 2003 vergeleek vier studies over wondreiniging van traumatische wonden.5 Eén studie vergeleek leidingwater met een isotone zoutoplossing voor het reinigen van acute verwondingen op de spoedgevallendienst. De auteur concludeert dat er geen beletsel is om leidingwater te gebruiken voor wondspoeling, maar benadrukt de methodologische zwakte en de nood aan verder onderzoek.
Patel&Beldon stellen verder dat de bewijslast meer en meer in het voordeel van leidingwater neigt, hoewel er nog te weinig evidentie is om het reinigen van wonden met leidingwater als beste behandeling naar voren te schuiven. Verder onderzoek kan mogelijk deze trend bevestigen. Bovenop de veiligheid van deze methode moet ook de negatieve invloed van het gebruik van antiseptica op de wondheling meegenomen worden. De auteurs stellen dat eveneens de bacteriologische kwaliteit van het water, het type en de plaats van de wond, de algemene conditie van de patiënt en mogelijke andere contra-indicaties een rol kunnen spelen.
De gerandomiseerde, niet-geblindeerde studie van Moscati et al uit 2007 vergeleek bij 715 patiënten op een spoedgevallendienst de infectieratio na gebruik van leidingwater versus isotone zoutoplossing voor wondreiniging van acute niet-gecompliceerde wonden (voor wondsluiting).6 De auteurs besluiten dat beide methodes geen significant verschil in infectieratio laten zien.
De prospectieve dubbelblinde RCT van Weiss et al uit 2013 betrof 663 patiënten die zich aanboden op een spoedgevallendienst en onderzocht de infectieratio na reiniging met leidingwater versus isotone zoutoplossing van traumatische wonden, gevolgd door hechting van de wonden.7 Deze studie vond geen significant verschil in infectieratio en bevestigt voorgaande studies. Wondspoeling met leidingwater is bovendien veel kosteneffectiever.

4. Conclusie en toepassing

Er is bij volwassenen geen klinisch significant verschil in optreden van wondinfectie gevonden na spoeling van traumatische wonden met leidingwater of een steriele isotone zoutoplossing. Er is een lichte trend ten voordele van leidingwater. Hoewel de betrouwbaarheidsintervals van de resultaten te breed zijn om voldoende onderbouwde uitspraken te kunnen doen, zien we dat er geen klinisch significant verhoogde kans op infectie is aangetoond bij gebruik van leidingwater. Daarnaast voldoet leidingwater aan de bacteriologische kwaliteitseisen voor wondreiniging van traumatische wonden. Er is wel nog verder onderzoek nodig naar de beste spoelingstechniek, de temperatuur van het water en de kracht van de waterstraal.

Dit is een aangepaste versie van een artikel dat eerder verscheen in Huisarts Nu 2013;42. ‘Reinigen van traumatische wonden. Leidingwater versus isotone zoutoplossing’ van dezelfde auteurs.

Nee, reiniging van traumatische wonden met leidingwater geeft niet meer infectierisico dan reiniging met een steriele isotone zoutoplossing

Noten

1. Jef Adriaenssens is verpleegkundige in AZ St Jozef te Malle. Martine Goossens is stafmedewerker van het Academisch Centrum Huisartsgeneeskunde van de KU Leuven. Beiden zijn werkzaam bij het Centrum voor Evidence-Based Medicine (Cebam) in Leuven. Contact: coordinator@portal4care.be
2. www.nhg.org/nhg-standaarden, www.guideline.gov, www.thecochranelibrary.com, www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed, www.bmj.com, www.bestbets.org, ISI web of knowledge: geen directe URL (zie http://pcs.webofknowledge.com), http://sumsearch.org/, www.tripdatabase.com.
3 Whaley S. Tap water or normal saline for cleansing traumatic wounds? Br J Community Nurs 2004;9:471-8.
4 Fernandez R, Griffiths R. Water for wound cleansing. Cochrane Database Syst Rev. 2012;Issue 2:CD003861.
5 Patel S, Beldon P. Examining the literature on using tap water in wound cleansing. Nurs Times 2003;99:22-4.
6 Moscati RM, Mayrose J, Reardon RF, et al. A multicenter comparison of tap water versus sterile saline for wound irrigation. Acad Emerg Med 2007;14:404-9.
7 Weiss EA, Oldham G, Lin M, et al. Water is a safe and effective alternative to sterile normal saline for wound irrigation prior to suturing: a prospective, double-blind, randomised, controlled clinical trial. BMJ Open 2013;3:1-6.