Navelstomp pasgeborenen: altijd desinfecteren?

Casus
Je werkt een nieuwe collega in bij jou op de kraamafdeling. Samen doen jullie een pasgeborene in bad. Na het badderen kleedt zij het kindje aan. Je attendeert haar erop dat ze vergeet de navelstomp te reinigen met een desinfecterend middel. Zij vertelt dat ze dat in de thuiskraamzorg helemaal niet gewend is. Volgens jou is het toch nodig, om infectie van de navelstomp te voorkomen. Wie heeft het bij het rechte eind?

1. Formuleer een beantwoordbare vraag
(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O= uitkomst)
P Pasgeborene in het ziekenhuis
I Geen desinfectie
C Desinfectie (alcohol, chloorhexidine)
O Infectie navel

2a. Zoekstrategie
Gezocht naar geaggregeerde evidence in CBO, WIP, Nederlands Tijdschrift voor Evidence Based Practice, Trip Database en The Cochrane Library, daarna in PubMed en Cinahl. In Cochrane Library (via intranet, medische bibliotheek) en TRIPdatabase gezocht op het trefwoord ‘umbilical cord’. Verder gezocht in de database van de Werkgroep Infectie Preventie (www.wip.nl) met trefwoord ‘navelstomp’ en ‘navelstreng’.

Stap 2b. Opbrengst zoekstrategie
Gevonden: een systematisch literatuuronderzoek (systematic review: SR)1 en een advies van de WIP.2

Stap 3a. Kritische beoordeling methode
De gevonden SR is van goede kwaliteit omdat deze een scherpe, heldere onderzoeksvraag bevat en is uitgevoerd door twee onafhankelijke onderzoekers. Er is bovendien gekeken naar patiëntrelevante uitkomsten zoals infectie, complicaties van infectie (zoals meningitis of sepsis). Ook de tevredenheid van de moeder over de behandeling werd in de SR opgenomen.

Stap 3b. Kritische beoordeling resultaten
In de SR zijn 21 studies opgenomen, waarvan de meerderheid is gedaan in ziekenhuizen in geciviliseerde/hoge-inkomenslanden. In vijf studies werd desinfectie vergeleken met drooglaten van de navelstomp. Desinfectie liet geen significant voordeel zien met betrekking tot navelstompinfectie (risicoverschil van -1%; betrouwbaarheidsinterval (BI) -1 tot 0). Wel bleek het aantal bacteriën (kolonisatie) groter te zijn wanneer de navelstomp niet werd gedesinfecteerd. Dit had echter geen invloed op het ontstaan van een infectie. Bij het drooglaten van de navelstomp liet de navelstreng gemiddeld eerder los (2,8 dag; BI 2,01 tot 3,59).

Stap 4. Conclusie en praktijk
De gevonden SR is goed uitgevoerd en geeft antwoord op de vraag uit het klinisch scenario. De meerderheid van de gebruikte studies is uitgevoerd in situaties die vergelijkbaar zijn met die in Nederlandse ziekenhuizen. De evidence based aanbeveling luidt dan ook: er is onvoldoende bewijs voor de toegevoegde waarde van desinfectie van de navelstomp. In de praktijk betekent dit dat je de navelstomp alleen desinfecteert ter preventie van nosocomiale infecties bij baby’s met een verhoogd risico. Advies van de WIP (2004) luidt nog: verzorg de navel van alle pasgeborenen in het ziekenhuis minimaal twee maal per dag met chloorhexidine 0,5% in alcohol 70% (niveau aanbeveling: 1A op basis van een systematisch literatuuronderzoek).2

Nee: desinfecteer de navelstreng alleen bij neonaten met verhoogd risico.

tekst: Hester Vermeulen*

Literatuur
* Projectleider van de afdeling Kwaliteit en Proces Innovatie AMC Amsterdam, docent EBP aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en lid lectoraat Evidence-Based Nursing HvA, contact: h.vermeulen@amc.uva.nl.
1 Zupan J, Garner P, Omari AAA. Topical umbilical cord care at birth. Cochrane Database of Systematic Reviews 2004, Issue 3. 2.
2 www.wip.nl > thipdocs > desinfectie navel (THIP 2004-6).