'Verpleegkundigen dankzij hbo-v uit identiteitscrisis'

Dat betoogt Drs. Koos Duivesteijn-Ockeloen in zijn proefschrift ‘Op zoek naar de totale mens’ waarmee hij deze maand aan de Open Universiteit in Heerlen promoveert. Duivesteijn onderzoekt in zijn proefschrift de taak, verantwoordelijkheid en identiteit van de verpleegkunde in Nederland tussen 1955 en 1988. Het onderzoek belicht de ontwikkelingen in de diverse disciplines onderverdeeld in zes hoofdstukken: A-verpleegkunde, B-verpleegkunde, Z-verpleegkunde, Ziekenverzorgende, mbo-verpleegkunde en hbo-verpleegkunde. Elke discipline heeft een andere ontwikkeling doorgemaakt. 

Zoektocht verpleegkunde
Er werd jarenlang op verschillende niveaus naarstig gezocht naar de afbakening van de taak, verantwoordelijkheid en identiteit van de verpleegkunde omdat er zelfs de vraag bestond of de verpleegkunde nog wel bestaansrecht had. Pas in 1972 kwamen de eerste verpleegkundeopleidingen in het dagonderwijs en kwam er een keerpunt.

Uit de identiteitscrisis
Hoewel veel geschiedschrijvers hier anders over denken, betoogt dit proefschrift dat de verpleegkundige door de invoering van de hbo-v uit de identiteitscrisis wist te komen. Weliswaar was er een zoeken om de verpleegkunde op hbo-niveau aan te bieden, maar het lukte. De voorbereidende Commissie hbo-v rapporteerde in 1969 een degelijk onderzoek op basis van de vraag hoe de verpleegkunde er uit zou moeten zien. Vanaf het begin ging de hbo-v uit van eigen verpleegkundige modellen. Met behulp van zo’n model kon op methodische wijze – door bevraging of er zelfzorgtekorten waren op psycho-sociaal-spiritueel-somatisch gebied – een verpleegkundige diagnose gesteld worden ofwel ‘de totale mens’ in beeld worden gebracht.

Lesboeken uit Amerika 
Toen begon ook duidelijk te worden dat de amerikanisering definitief de verpleging had bereikt. De eerste lesboeken voor de hbo-v waren bijvoorbeeld vertaalde lesboeken uit Amerika, die onder meer uitgingen van Virginia Henderson. In de jaren tachtig kreeg de Nederlandse Van den Brink-Tjebbes in hbo-lesboeken weliswaar tijdelijk navolging bij De Jong en Kerstens, maar ook deze auteurs gingen in een tweede druk over op een uit de VS afkomstige theorie van Dorothea Orem. Met behulp van (bijvoorbeeld) Orem kon klip en klaar worden aangegeven wat tot het beroepsdomein van de verpleegkundige behoorde en wat niet.

Deze video van het Florence Nightingale Instituut laat beeldend de ontwikkeling van de verpleging door de jaren heen zien.